Kullanım İzni
Geliştirdiğim(iz) / uyarladığım(ız) ölçme aracının bilimsel araştırmalarda kullanılması için sorumlu yazara araştırmanın amacı ile bilgi notu içeren bir e-posta gönderilerek izin alınması zorunludur.

---

---

Ölçek Çeşidi: Uyarlama

---

Kategori(ler):

10 Psikoloji » 180 Siber Psikoloji

20 Psikiyatri /Klinik Psikoloji » 216 Maddeyle İlişkili Bozukluklar ve Bağımlılık Bozuklukları

60 Sağlık Bilimleri » 603 Dahili Tıp Bilimleri

---

Kaynak Türü: Tez

---

Kaynak/Referans:

Erinç, Z Ö. (2023) Çok Boyutlu Dijital Stres Ölçeği’nin Türkçe Geçerlilik Güvenilirlik Çalışması (Tez No. 10543772) [Tıpta Uzmanlık tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.

---

Geliştiren/Uyarlayan: Zeynep Özün Erinç, Yasemin Kılıç Öztürk, Kayı ELİAÇIK

---

Yıl: 2023

---

Kaynak Adı: Çok Boyutlu Dijital Stres Ölçeği'nin Türkçe Geçerlilik Güvenilirlik Çalışması

---

Tez Türü: Tıpta Uzmanlık

---

Üniversite: Sağlık Bilimleri Üniversitesi

---

Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü

---

Şehir: İzmir

---

Ülke: Türkiye

---

Sorumlu Yazar: Zeynep Özün Erinç

---

İletişim: ozunaltinay@gmail.com

---

Ölçülen Özellikler: Dijital Bağımlılık, Dijital Okuryazarlık, FoMO

---

Alt Boyutlar: Bağlantı Yükü, Çevrimiçi Dikkat, Erişilebilirlik Stresi, Kaçırma Korkusu, Onaylanma Kaygısı, Sosyal FoMO, Sosyal Kaçırma Korkusu

---

Örnek Maddeler ve Madde Sayıları: 1. Arkadaşlarım benden sürekli çevrimiçi olmamı bekler.
2. Arkadaşlarım için, sürekli çevrimiçi olmam önemlidir.
3. Arkadaşlarımın çoğu benim sürekli olarak çevrimiçi olmamı onaylar.
4. Sürekli çevrimiçi olmayı sosyal bir zorunluluk gibi hissederim.
5. İnsanların gönderilerime ve fotoğraflarıma nasıl tepki vereceğiyle ilgili gergin olurum.
6. Sosyal medyada yeni bir fotoğraf paylaştığımda diğerlerinin tepkisiyle ilgili endişe ederim.
7. Paylaştığım bir gönderi veya fotoğrafa olan tepkiyi gördükten sonra gergin olurum.
8. Sosyal medyada yeni paylaşım yaptığımda başkalarının nasıl tepki vereceğiyle ilgili gergin hissederim.
9. Çevrimiçi bir gönderi paylaşacağım zaman diğerlerinin onaylayacağı bir fotoğraf bulmak veya oluşturmak için çok çaba sarf ederim.
10. Çevrimiçi paylaştığım mesaj ve gönderileri düzenlemek için çok çaba sarf ederim.
11. Arkadaşlarımın benimkinden daha ilgi çekici deneyimler yaşamasından korkarım.
12. Başkalarının benimkinden daha ilgi çekici deneyimler yaşamasından korkarım.
13. Arkadaşlarımı bensiz eğlenirken bulunca endişelenirim.
14. Arkadaşlarımın ne yaptıklarını bilmediğimde endişelenirim.
15. Çok fazla bildirimi kontrol etmek zorundayım.
16. Cep telefonumdaki mesajların/bildirimlerin akışından bunalmış hissederim.
17. Her zaman yanıp sönen ışık veya titreşim gibi bir hatırlatıcı olması ilgilenmem gereken başka bir mesaj olduğunu hissettirir.
18. Önemli bildirimleri bulmak için önemsiz bildirimleri gözden geçirmek zorunda olmak bana stresli hissettirir.
19. Yapmam gereken diğer şeylerin yanı sıra bildirimleri takip etmek benim için de bir iştir.
20. Bildirimleri/mesajları yanıtlamak için çok fazla zaman harcarım.
21. Neler olduğunu bilebilmem için telefonumun olması gerekir.
22. Telefonum olmadığında kendimi kayıp veya "çıplak" hissederim.
23. Telefonumu mesajlar/bildirimler için sürekli kontrol ederim.
24. Telefonum olmadığında sosyal olarak ulaşılamaz hissederim.

---

Kimlere Uygulanabilir: 18 yaş üstü bireyler

---

Derecelendirme: 5'li Likert

---

Ölçek Puanlaması: Ölçekten alınabilecek puan 24 ile 120 arasında değişmektedir. Ölçekte ters madde bulunmamaktadır.

---

Ölçek Değerlendirmesi: Ölçek akademik amaçlı kullanılabileceği gibi psikolojik değerlendirmelerde de kullanılabilir.
Ölçekte belirlenmiş bir cut-off değeri yoktur.
Ölçekte toplam puanlar değerlendirilirken alınan puan yüksekliği ile dijital stres varlığı koreledir.

---

Çeviri Süreci: Yapılan ölçek geliştirme adaptasyon basamaklarında Türkçe çeviri ve ters çeviri sonrasında uzman görüşüne sunulmuştur. Türkçe adaptasyonunda 10 uzman maddelerin gerekli ve yeterli olduğunu beyan etmişlerdir.

---

Geçerlik: Araştırmamızda Kaiser-Meyer-Olkin değeri, faktör analizi yapılabilmesi için örneklemin oldukça yeterli olduğuna işaret etmektedir (KMO=0,926). Bartlett Küresellik Testi sonucuna göre ölçek maddeleri arası ilişki, açıklayıcı faktör analiziyle ölçek yapısını test etmeye uygun olduğu tespit edilmiştir.
Beş alt boyut ve toplam 24 maddeden oluşan Çok Boyutlu Dijital Stres Ölçeği Türkçe versiyonunun birinci düzey faktör yapısı maksimum olabilirlik (maximum likelihood) yöntemiyle test edilmiştir. Buna göre madde faktör yükleri 0,67- 0,97 arasında değişmektedir. Tüm maddelerin faktör yükü 0,60’dan yüksek olduğundan ölçekten madde çıkartılmasına gerek duyulmamıştır. Bu doğrultuda değerlendirilecek olursa ölçeğin geçerliliği gözler önüne serilmiştir. Ölçekten madde çıkarılmaması geçerlilik açısından en net başarı olarak gözlenmektedir.
Herhangi bir alt boyut ayrımı yapmaksızın tüm maddeler birlikte değerlendirildiğinde Çok Boyutlu Dijital Stres Ölçeği maddeleri, dijital stresteki varyansın %75,09’nu açıklamaktadır. Açıklayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen en düşük faktör yükü 0,591; en yüksek faktör yükü 0,886’dır. Bu bulgular 24 maddeli ölçeğin, herhangi bir alt boyut ayrımı olmaksızın, bir bütün olarak yapısal geçerliğinin sağlandığına işaret emektedir.
Alt boyutlara bakacak olursak, Erişilebilirlik Stresi alt boyutu, tek başına, dijital stresteki varyansın % 8,57’ni açıklamaktadır. Onaylanma Kaygısı alt boyutu, altı maddeden oluşmaktadır. Bu alt boyut, tek başına, varyansın %46,53’ünü açıklamaktadır. Kaçırma Korkusu alt boyutu, dört maddeden oluşmaktadır. Bu maddelerin faktör yükü 0.70 ve üzeridir. Kaçırma Korkusu, dört maddeyle ölçülmektedir. Alt boyutundaki maddelerinin genel ortalaması 1,932 olarak tespit edilmiştir. Görüldüğü gibi alt boyut analizlerinden elde edilen veriler ışığında onaylanma kaygısının en yüksek değerde olduğu gözlenmiştir. Bu bakımdan dijital stres bakımından en önemli sorunun onaylanma kaygısı olduğunu söylemek mümkündür. Orijinal makaleye bakıldığında onaylanma kaygısının alt ölçek olarak verilen değeri 0.43 çıkmıştır. Bu değer toplam dijital stres alt ölçeğinin değerinin (0.48) bir miktar altında kalmaktadır. Ancak yine de orijinal makalede görüldüğü gibi toplam stresin büyük bir kısmını meydana getirmektedir. Aynı zamanda elde edilen sonuçların güvenilirliği orijinal makalede 0.85 çıkarken Türkçe uyarlamasında da daha yüksek değerde saptanmıştır. Bu değer uyarlanan ölçeğin ne denli güvenilir olduğunu gözler önüne sermiştir.

---

Güvenirlik: Çalışmada tabloda verilen ve elde edilen uyum indeksi bulguları, referans değerleri içeren değerler ile kıyaslanmıştır. Görüldüğü gibi ki-kare (x2) değeri, serbestlik derecesine (df) bölündüğünde elde edilen değer, iyi düzeyde uyuma işaret etmektedir (χ2/df< 3). Artıkların standart kök ortalama karesel hata değeri ise evren ve model kovaryanslarının, en azından kabul edilebilir düzeyde, uyumuna işaret etmektedir (SRMR<0,08). Aynı şekilde, serbestlik derecesi dikkate alınarak model ve örneklem kovaryansları kabul edilebilir düzeyde uyumludur (RMSEA0,95; NFI> 0,90; NNFI= 0,95). Dolayısı ile model uyum değerleri, ölçek için öngörülen modelin doğrulayıcı faktör analiziyle test edilmesi açısından yeterlidir. Bu kapsamda ölçeğin güvenirliliği de referans değerler ışığında güvenilir olarak gözlenmektedir.

Yirmi dört maddeli Çok Boyutlu Dijital Stres Ölçeği ortalaması, 60,20; maddeler arası korelasyon ortalaması 0,436’dır. Madde korelasyonları 0,169-0,933’dür. Madde-toplam korelasyonu 0,511- 0,773 arasında değişmektedir. Cronbach Alfa iç tutarlık katsayısı 0,948 ve Guttman iki yarı güvenirlik katsayısı 0,839’dur. Orijinal ölçekte ise Cronbach Alfa iç tutarlık katsayısı 0,85 bulunmuştur. Bu bulgular, ölçek iç tutarlığının sağlandığını göstermektedir.

---

Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr