Kullanım İzni
Geliştirdiğim(iz) / uyarladığım(ız) ölçme aracının bilimsel araştırmalarda kullanılması için sorumlu yazara araştırmanın amacı ile bilgi notu içeren bir e-posta gönderilerek izin alınması zorunludur.

---

Ölçek Çeşidi
Uyarlama

---

Kategori(ler)

• 10 Psikoloji
• 130 Duygu Durumu, Duygusal Tepkiler ve Motivasyon
• 160 Mesleki Gelişim ve Meslek/Kariyer Danışmanlığı
• 185 Sağlık Psikolojisi
• 190 Örgütsel/Endüstriyel Psikoloji

• 60 Sağlık Bilimleri
• 640 Hemşirelik

---

Kaynak Türü
Makale

---

Kaynak/Referans

Eryüksel, E., & Özbaş, A. A. (2023). Sağlık Çalışanlarına Yönelik Mesleki Yas Ölçeği’nin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Hemşireler Derneği Dergisi, 4(1), 39-54.

---

Geliştiren/Uyarlayan
Esra ERYÜKSEL, Azize Atlı Özbaş

---

Yıl
2023

---

Kaynak Adı
Sağlık Çalışanlarına Yönelik Mesleki Yas Ölçeği'nin Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

---

Dergi
Türk Hemşireler Derneği Dergisi

---

Cilt
4

---

Sayı
1

---

Sayfa Aralığı
39-54

---

Link:
https://dergipark.org.tr/en/pub/thdd/issue/77198/1281270

---

Dosyalar

Makale
PDF

---

Sorumlu Yazar
Azize Atlı Özbaş

---

İletişim
azeozbas@gmail.com

---

Ölçülen Özellikler
sağlık çalışanlarının mesleki yas belirtileri

---

Alt Boyutlar
Kayba Akut Tepkiler, Yas Uzun Dönemde Yaşanan Kümülatif Değişimler

---

Örnek Maddeler ve Madde Sayıları
SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK YAS ÖLÇEĞİ
1.Alt Ölçek: Kayba akut tepkiler
Lütfen, sizin için özel bir hastanızın kaybını hatırlayınız ve hastanızın ölümünden sonra ilk bir hafta içinde yaşadığınız tepkilerin yoğunluğunu 0-4 arasında değerlendiriniz.
Önemsiz
0 Hafif
1 Orta
2 Şiddetli
3 Aşırı şiddetli
4
1. Üzgündüm.
2. Yastaydım.
3. Hayatın fani, gelip geçici olduğunu fark ettim.
4. Hasta ailesinin, hastalarının ölümüne rağmen elimizden gelenin en iyisini yaptığımızı anlamasından etkilendim.
5. Yorgun olduğumu hissettim
6. Hastanın ailesinin minnettarlığından etkilendim.
7. Kendimi suçladım.
8. Ölen hastaya acıdım.
9. Suçluluk duydum.
10. İyi bir hemşire/doktor olmadığımı düşündüm.
11. Hastanın neden öldüğü konusunda aklım karışıktı.
12. Hasta yakınları ve sağlık çalışanları arasında çıkabilecek çatışma ihtimalinden dolayı gergin ve endişeliydim.
13. Mesleğimin değerinden şüphe ettim.
14. Bitkindim.
15. Hüsrana uğramış ve boşuna uğraşmış hissettim.
16. Olayın olduğu sahne defalarca zihnimde canlandı.
17. Bir gün öleceğimi düşünüp kendim için kaygılandım.


SAĞLIK ÇALIŞANLARINA YÖNELİK YAS ÖLÇEĞİ
2. Alt Ölçek: Uzun Vadede Yaşanan Kümülatif Değişimler
Çalışma hayatınızda ilk kez bir hastanın ölümüne tanık olduğunuz andan bugüne kadar olan süreçte sizde bazı değişimler ortaya çıkmış olabilir. Lütfen, çalışma yaşamınız boyunca görmüş olduğunuz tüm hasta ölümlerini düşünerek, aşağıda verilen ifadelerin gördüğünüz hasta ölümleri nedeniyle ne ölçüde değiştiğini işaretleyiniz. Unutmayınız! Hiçbir maddenin doğru ya da yanlış bir cevabı yoktur. Amaç sizin deneyimlerinizi öğrenmektir. Hayır
(Herhangi bir değişiklik olmadı, bir değişiklik olduysa da
Sebebi gördüğüm ölümler değil)
0 Evet, az
1 Evet, biraz
2 Evet, çok
3 Evet, çok fazla
4
1. Ölümün kaçınılmaz olduğunun daha çok farkına vardım.
2. Hayatın belirsiz olduğunu daha fazla fark ettim.
3. Hayatıma daha fazla tutundum.
4. İşimin beni yorduğunu hissettim.
5. Sevdiklerimin öleceği ihtimalini düşündüğümde daha fazla endişeleniyorum.
6. Bir hastanın ölümünün üzerimde yarattığı ani etki giderek azalıyor.
7. Hasta ölümlerinden sonra daha az etkileniyorum.
8. Bugünü yaşamaya daha çok değer veriyorum.
9. Hasta ölümleriyle baş etmede daha iyiyim.
10. Hasta ölümlerini kabullenmede daha iyiyim.
11. Hastalarla yakın iletişim kurmaktan kasıtlı olarak kaçınıyorum.
12. Tıp biliminin sınırlılıklarının daha çok farkına vardım.
13. Kariyerime yönelik hedeflerim daha gerçekçi bir hale geldi.
14. Kendi ölümümü kabullenmede daha iyiyim.
15. Kendi ölümlülüğüm konusunda daha fazla endişeliyim.

---

Ölçek Türü
Öz Bildirim

---

Kimlere Uygulanabilir
Hekim-Hemşire, Sağlık Çalışanları

---

Derecelendirme
5 li likert

---

Ölçek Puanlaması
Sağlık Çalışanlarına Yönelik Yas Ölçeği (SÇYYÖ) (EK-4)
SÇYYÖ, sağlık çalışanlarının yas deneyimlerini değerlendirmek amacıyla, Chuqian Chen ve Amy Yin Man Chow (2021) tarafından geliştirilmiş ölçeğin Kayba Akut Tepkiler (KAT) alt ölçeği için Cronbach alfa değeri 0.96, “Uzun Dönemde Yaşanan Kümülatif Değişimler Alt Ölçeği (UDYKD) için ise boyut 0.94’bulunmuştur. Çalışmamızda Türk Dili ve Kültürü’ne uyarlaması yapılan ölçeğin ise KAT alt ölçeği için Cronbach alfa değeri değeri 0.86, UDYKD alt ölçeği için ise 0.89’dur. KAT, sağlık çalışanının kayba yönelik akut tepkilerini ölçmektedir. Beşli likert tipte olup 17 maddeden oluşmaktadır. KAT alt ölçeğinde her bir madde, sıfırdan dörde kadar puanlanmakta, “0” maddede tariflenen davranışın önemsiz, “4” ise aşırı şiddetli deneyimlendiğini göstermektedir. KAT’de “suçluluk” (7., 9., 10. ve 11. maddeler), “yas” (1., 2., 3., 4., 6., 8. ve 16. maddeler), “travma” (5., 12., 13., 14., 15. ve 17. maddeler) olmak üzere üç alt boyut bulunmaktadır. UDYKD alt ölçeği, hasta kaybının sağlık çalışanı üzerindeki uzun dönem etkilerini ölçmektedir. Bu ölçek de beşli likert tipte olup, 15 maddeden oluşmaktadır. UDYKD alt ölçeğinde her bir madde, sıfırdan dörde kadar puanlanmakta, “0” maddede tariflenen davranışın hayır, “4” ise evet, çok fazla deneyimlendiğini göstermektedir. UDYKD’de, “yeni içgörüler” (4., 5., 11. ve 15. maddeler) “daha fazla sınırlamaların kabulü” (1., 2., 3. ve 8. maddeler), “daha fazla ölüm ile ilgili kaygı” (12., 13. ve 14. maddeler), “hasta ölümlerinden daha az etkilenme” (9. ve 10. maddeler) ve “hasta ölümleri ile daha iyi başa çıkma” (6. ve 7. maddeler) olmak üzere beş alt boyut bulunmaktadır.

---

Ölçek Değerlendirmesi
Her iki alt ölçeğin de kesim noktası bulunmamakta, ölçekten alınan puan arttıkça katılımcının bu ölçekte tariflenen deneyimlerinin şiddetinin arttığı şeklinde yorumlanmaktadır.

---

Çeviri Süreci
SÇYYÖ’nün Türkçe’ye uyarlanmasında, çeviri-geri çeviri tekniği kullanılmıştır. Türkçe’ye çeviri aşaması, ilk olarak ölçeğin İngilizce formu, ana dili Türkçe olan ve İngilizce’ye hakim psikiyatri hemşireliği alanında uzman bir akademisyen hemşire yapılmıştır. Türkçe’ye çevrilen ölçek bir Türkçe dil uzmanı tarafından Türk dil bilgisi ve anlam uygunluğu bakımından kontrol edilmiştir. Uzmandan gelen öneriler dikkate alınarak, SÇYYÖ’nün Türkçe çevirisi oluşturulmuştur.
Türkçe çevirisi yapılan SÇYYÖ’nün İngilizce’ye geri çeviri işlemini İngilizce’ye hakim psikiyatri hemşireliği alanında uzman bir akademisyen hemşire tarafından yapılmıştır. Çeviri- geri çeviri aşamalarının bitmesinin ardından, ölçeği geliştiren birinci yazara ölçek uygunluğunun değerlendirilmesi amacıyla e posta yoluyla gönderilmiştir. Birinci yazar, ölçeğin orijinali ve çevrilen ölçek arasında yaptığı değerlendirmede; ölçek ismi, Kayba Akut Tepkiler (KAT) alt ölçeğinin açıklama kısmı ve 3., 4., 15. ve 17. maddeleri ve Uzun Dönemde Yaşanan Kümülatif Değişimler (UDYKD) alt ölçeğin açıklama kısmına, 7. ve 10. maddelere ilişkin kelime anlam farklıları ve madde anlam farklılıklarına ilişkin yorumda bulunmuştur. Ölçek ismi “mesleki yas” yerine “sağlık çalışanlarına yönelik yas” olarak değiştirilmiştir. KAT alt ölçeğin açıklamasında “sizin için özel bir hastanızın kaybı” eklentisine yer verilmiştir. 3.madde de “hasta ailesinin içinde bulunduğu durumdan” ifadesi yerine “hasta ailesinin ellerinden gelenin en iyisini yapma” ifadesi ile değiştirilmiştir. 15. maddeye “boşuna uğraşmış” ifadesi eklenmiştir. 17. maddede “gelecekte” ifadesi, “bir gün” ifadesi ile değiştirilmiştir. 4. madde için gerekli açıklama yapılmış olup, düzenlemeye gidilmemiştir.
UDYKD alt ölçeğin açıklamasında “duygularınızda değişim olabilir” ifadesi yerine, “bu süreçte bazı değişimler olabilir” ifadesi kullanılmıştır. 7. ve 10. maddelerde için gerekli açıklamalar yapılmış olup, değişime gidilmemiştir. Bu doğrultuda, SÇYYÖ ‘nün dil geçerliği tamamlanarak son halini almıştır.

---

Geçerlik
Kapsam Geçerliği
Maddelerin ölçmek istenilen özelliği kapsayıp kapsamadığına yönelik değerlendirmede,
kapsam geçerlik oranı (KGO) ve kapsam geçerlik indeksi (KGİ) kullanılmıştır. Bu aşamada,
alanda çalışmaları olan 7 akademisyen psikiyatri hemşiresi ve 1 psikologdan oluşan 8 uzmanın
değerlendirmesi alınmıştır. Uzman görüşlerinin değerlendirilmesinde Davis tekniği puanlama
ölçütü olarak kullanılmıştır.
Görünüş Geçerliği
SÇYMYÖ’nün açıklığının ve anlaşılabilirliğinin ölçülmesi amacıyla, yataklı kliniklerde çalışan
10 hemşireye ölçek uygulanmıştır. Çalışmanın bu aşamasında katkı veren hemşireler,
örnekleme dahil edilmemiştir.
Yapı Geçerliği
SÇYMYÖ’nün Türk dili ve kültürüne yapı bakımından uygunluğunun değerlendirilmesi için
doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ve açıklayıcı faktör analizi (AFA) kullanılmıştır. Araştırma
örnekleminin faktör analizine uygunluğunu değerlendirmek amacıyla öncelikle Kaiser Meyer
Olkin (KMO) ve Bartlett’s küresellik testleri yapılmıştır Ölçeğin yapı geçerliğinin
değerlendirilmesinde yeni yapının belirlenmesi için açıklayıcı faktör analizi kullanılırken,
ekstraksiyon yöntemi olarak Principal Axis, döndürme tekniği olarak varimax kullanılmıştır.
Ölçekteki yapının doğrulanmasında, doğrulayıcı faktör analizi kullanılırken, tahmin yöntemi
olarak en büyük olabilirlik yöntemi ve χ²/SD, RMSEA, GFI, CFI, IFI, AGFI ve GFI uyum
indeksleri kullanılmıştır.

---

Güvenirlik
SÇYMYÖ’nün güvenirliğinin incelenmesi amacıyla iç tutarlılık madde analizleri, eş değer
yarılar yöntemi ve Cronbach α kat sayısı kullanılmıştır. Yapılan iç tutarlılık analizi sonucunda
alfa katsayısı 0.60 yeterli olarak kabul edilmiştir. Split half yönteminde ölçekteki maddeler çift
ve tek olarak yarıya bölünmüş ve ve Guttman Eş Değer Yarılar Korelasyon Katsayısı (>0.70)
Spearman-Brown Korelasyon Katsayısı (>0.70) ile değerlendirilmiştir. Madde analizi
kapsamında korelasyonlara dayalı madde analizi (madde-bütün korelasyon katsayıları)
kullanılmıştır. Madde-bütün korelasyon katsayıları pozitif yönde ve >+0.25 olması dikkate
alınmıştır.

---

Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr