Yaşlılar için Sosyal Sağlık Ölçeği
Kullanım İzni
Geliştirdiğim(iz) / uyarladığım(ız) ölçme aracının atıf gösterilmesi ve bilimsel araştırmalarla sınırlı olmak kaydıyla kullanılmasına izin veriyorum/z/. İzin için ayrıca e-posta gönderilmesine gerek yoktur.
Ölçek Çeşidi: Uyarlama
Kategori(ler):
10 Psikoloji » 185 Sağlık Psikolojisi
60 Sağlık Bilimleri » 606 Halk Sağlığı » 644 Halk Sağlığı Hemşireliği
Kaynak Türü: Makale
Kaynak/Referans:
Cevik C, Baydur H, Ozdemir R, Sonmez S. (2024). Validation and reliability study of the Turkish version of the Social Health Scale for the Elderly. Eur J Geriatric Gerontol, 6(3):185-193.
Geliştiren/Uyarlayan: Celalettin Çevik, Hakan Baydur, Raziye Özdemir, Sait Sönmez
Yıl: 2024
Kaynak Adı: Validation and Reliability Study of the Turkish Version of the Social Health Scale for the Elderly
Dergi: Eur J Geriatric Gerontol
DOI: 10.4274/ejgg.galenos.2024.2024-5-1
Sorumlu Yazar: Celalettin Çevik
İletişim: celalettincevik@balikesir.edu.tr
Ölçülen Özellikler: Sosyal Sağlık Düzeyi
Alt Boyutlar: Algılanan Çevre, Sosyal Destek, Sosyal Uyum
Örnek Maddeler ve Madde Sayıları: Yaşlılar İçin Sosyal Sağlık Ölçeği
B01 ile B12 arasındaki soruların birden fazla yanıtı olabilir. Lütfen seçtiğiniz seçenekleri daire içine alınız.
B01 İçinizi dökmek istediğinizde sizi kim dinleyebilir?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B02 En kötü yönleriniz de dâhil olmak üzere sizi olduğunuz gibi kim kabul eder?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B03 Sorunlarınızı / fikirlerinizi kimler anlayabilir?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B04 Verdiğiniz önemli kararlarda sizi kim destekleyebilir?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
[6] Diğerleri
B05 Başınıza ne gelirse gelsin, sizi kim önemser / sizinle kim ilgilenir?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B06 Birlikte zaman geçirmek istediğinizde size kim eşlik eder?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B07 İhtiyacınız olduğunda sizi kim rahatlatabilir?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B08 Bir durumu anlamanıza yardımcı olunması gerektiğinde size kim bilgi verebilir?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B09 Kendinizi geliştirmeniz gerektiğinde bunu size özenli bir şekilde kim söyler?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B10 Karar vermenizde size yardımcı olacak faydalı önerileri kim verebilir?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B11 Hasta olduğunuzda günlük işlerinizi yapmanızda size kim yardım edebilir?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B12 Size maddi yardımda kim bulunabilir?
[1] Hiç kimse
[2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar)
[3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi)
[4] Arkadaşlar
[5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
B13 ile B18 sorularının tek bir yanıtı vardır. Lütfen seçtiğiniz seçeneği daire içine alın.
B13 Geçen yıl ne sıklıkla ev işi yaptınız?
[1] Her üç ayda bir defadan az
[2] Üç ayda bir kez / birden fazla, fakat ayda bir defadan az
[3] Her ay bir ila dört kez
[4] Her hafta iki ila dört kez
[5] Her hafta dört kereden fazla
B14 Geçen yıl toplu eğlence / dinlenme (oyun, spor gibi) faaliyetlerine ne sıklıkla katıldınız?
[1] Her üç ayda bir defadan az
[2] Üç ayda bir kez / birden fazla, fakat ayda bir defadan az
[3] Her ay bir ila dört kez
[4] Her hafta iki ila dört kez
[5] Her hafta dört kereden fazla
B15 Geçen yıl çocuklarınızla ne sıklıkla uzun süre sohbet ettiniz?
[1] Neredeyse hiç [2] Arada sırada [3] Genellikle [4] Çoğu zaman [5] Her zaman
B16 Geçen yıl arkadaşlarınızla ne sıklıkla uzun süre sohbet ettiniz?
[1] Neredeyse hiç [2] Arada sırada [3] Genellikle [4] Çoğu zaman [5] Her zaman
B17 Geçen yıl diğer akrabalarınızla ne sıklıkla sohbet ettiniz?
[1] Neredeyse hiç [2] Arada sırada [3] Genellikle [4] Çoğu zaman [5] Her zaman
B18 Geçen yıl hobilerinize veya ilgi alanlarınıza ne kadar zaman ayırdınız?
[1] Neredeyse hiç [2] Arada sırada [3] Genellikle [4] Çoğu zaman [5] Her zaman
B19 sorusunun birden fazla yanıtı olabilir. Lütfen seçtiğiniz seçenekleri daire içine alın.
B19 Geçen yıl yaşadığınız bölgede / çevresinde aşağıdaki peyzaj manzaralardan hangileri vardı?
[1] Hiçbiri
[2] Park
[3] Süs havuzu
[4] Yapay yeşil alan (çim gibi)
[5] Hobi bahçesi (tohum ekme, bitki dikme)
[6] Terapi bahçesi (çiçek ve ağaç bahçesi)
[7] Veranda / teras / seyir alanı
B20 ile B22 arasındaki soruların tek bir yanıtı vardır. Lütfen yanıtınızı sorudaki boşluklara yazınız.
B20 Evinizden en yakın toplu taşıma yerine (otobüs durağı / metro istasyonu gibi) __________ giderseniz, ___________dakika harcamanız gerekir.
[1] Yürüyerek [2] Bisikletle [3] Taksiyle [4] Otobüsle [5] Hususi araçla
B21 Evinizden en yakın spor alanına / sosyal tesise (park / spor salonu / yaşlılar için toplu eğlence alanı) ___________ giderseniz, ________dakika harcamanız gerekir.
[1] Yürüyerek [2] Bisikletle [3] Taksiyle [4] Otobüsle [5] Hususi araçla
B22 Evinizden en yakın sağlık kurumuna (tam teşekküllü) hastane / özel dal hastanesi (belli bir dalda hizmet veren hastane) / aile sağlığı merkezi (sağlık ocağı) / ilçe hastanesi (temel sağlık hizmetlerinin verildiği hastane) / sağlık evi / özel klinik (resmi / devlete ait olmayan) __________ giderseniz, ___________dakika harcamanız gerekir.
[1] Yürüyerek [2] Bisikletle [3] Taksiyle [4] Otobüsle [5] Hususi araçla
B23 sorusunun birden fazla yanıtı olabilir. Lütfen seçtiğiniz seçenekleri daire içine alın.
B23 Geçen yıl, yaşadığınız yerde / çevrede aşağıda yer alan hizmetlerden hangileri vardı?
[1] Hiçbiri
[2] Gezinti yolu
[3] Bisiklet yolu
[4] Engelliler için özel giriş (rampa gibi, eğitimi azaltılmış yüzey)
[5] Ücretsiz otopark
[6] Ücretsiz oyun alanı / bahçe
[7] Ücretsiz yüzme havuzu
[8] Ücretsiz spor salonu / merkezi
[9] Çöp kutusu
[10] Ücretsiz ulaşım
B24 sorusunun tek bir yanıtı vardır. Lütfen seçtiğiniz seçeneği daire içine alın.
B24 Geçen yıl içinde yaşadığınız yerde / çevrede kaç kez etkinlik (merasim, yemek, eğlence gibi) düzenlendi?
[1] Hiçbir zaman
[2] Bir veya iki kez
[3] Üç veya dört kez
[4] Beş veya altı kez
[5] Altı kereden fazla
B25 sorusunun birden fazla yanıtı olabilir. Lütfen seçtiğiniz seçenekleri daire içine alın.
B25 Geçen yıl içinde yaşadığınız yerde / çevrede aşağıdaki ücretsiz kamu hizmetlerinden hangileri verildi?
[1] Hiçbiri
[2] Evde sağlık hizmeti / evde bakım
[3] 85 yaş ve üstü, engelli / yatalak / yalnız yaşlılarla sohbet
[4] Komşular arasındaki anlaşmazlığı halletme
[5] Sağlık eğitimi
[6] Adli yardım / danışmanlık
[7] Malzeme (yiyecek, ihtiyaç malzemesi gibi şeyler) dağıtımı
[8] 85 yaş ve üstü, engelli / yatalak / yalnız yaşlılara bakım hizmeti verme
Ölçek Türü: Metodolojik Çalışma
Kimlere Uygulanabilir: 60 Yaş Üstü Yaşlılar
Derecelendirme: [1] Hiç kimse [2] Çocuklar (öz / evlat edinilmiş çocuklar) [3] Birliktelik yaşanılan kişi (Eş / Karşı cinsten kişi) [4] Arkadaşlar [5] Diğer akrabalar (Öz çocuklar ve eş dışındaki kan bağı olan yakın akrabalar)
Ölçek Puanlaması: Ölçek 25 sorudan oluşan 5-125 arası puan alınabilen bir ölçektir
Ölçek Değerlendirmesi: Ölçeğin soru yanıtlarının girilerek toplam ve alt boyut puanlarının elde edilebileceği bir excel şablonu var olup yazarlardan istenebilir. Ayrıca hesaplanmak istenirse;
Ölçek maddelerine verilen yanıtların ham değerleri 0 ile 4 aralığında çevrilir. Daha sonra ölçek boyutları ve toplamı için normalleştirilmiş puan hesaplaması orijinal sürümünün önerdiği şekilde aşağıdaki formül kullanılarak yapılır. Bu hesaplamada T skorlamasına göre ortalaması 50 ve standart sapması 10 olacak şekilde elde edilen puanlar dağılımın kendi değerleri (ortalama ve standart sapma değerleri) de dikkate alınarak aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanır.
Normalleştirilmiş Puan Hesaplama Formülü:
Ti = 50 + 10 x (Ri – Mn) / SDn
Ti bireye ait hesaplanması istenen standart t puanını, Ri bireye ait ham hesaplanan puanı, Mn hesaplanan ham puanların ortalamasını ve SDn hesaplanan ham puanların standart sapmasını gösterir.
Geçerlik: Ölçeğin yapı geçerliliğinde doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Analiz özet uyum iyiliği sonuçları incelendiğindeki-kare/serbestlik derecesinin 2,11, CFI=0,968, TLI=0,965 ve GFI=0,961 olduğu görülmektedir. Ölçeğin hata uyum değerleri açısından RMSEA=0,067 ve SRMR=0,087 düzeyindedir. Hem uyum hem de hata açısından ölçeğin kabul edilebilir değerlerde sonuç ürettiği belirlenmiştir. Ölçek maddelerinin incelenmesinde faktör yükü ve hata varyansı olarak yetersiz uyuma neden olan maddeler 13, 20, 21 ve 23.maddelerdir.
Ölçek kriter geçerliliği için boyut ve toplam puanları ile sosyal destek, iyilik durumu ve yaşam kalitesi puanları arasında korelasyon analizi yapılmıştır. Ölçeğin hem alt boyutlarda hem de toplam puanda anlamlı düzeyde korelasyon gösterdiği görülmektedir (p<0,01). Toplam YSS puanı ile sosyal destek, iyilik durumu, EQ-5D QoL ve EQ-5D VAS puanları ile olan korelasyon katsayıları sırasıyla 0,54, 0,26, 0,36 ve 0,28 düzeyindedir.
Bilinen gruplar geçerliliği için bazı sosyodemografik özellikler ile ölçek puanlarının karşılaştırması yapılmış, sonuçları ortalama farkı ve etki büyüklüğü ile gösterilmiştir. Buna göre cinsiyet, eğitim, yaşanılan yer, sağlık algısı ve kronik hastalık varlığı ile YSS toplam puanı arasında anlamlı düzeyde ilişki olduğu, en yüksek anlamlı etki büyüklüğünün kronik hastalık varlığı ve en düşük anlamlı etki büyüklüğünün eğitim durumu ile olduğu görülmektedir. SS ile yaşanılan yer, sağlık algısı ve kronik hastalık varlığı arasında; SA ile cinsiyet, gelir, yaşanılan yer, sağlık algısı ve kronik hastalık arasında; PER ile eğitim, gelir, sağlık algısı ve kronik hastalık varlığı arasında anlamlı ilişki olduğu görülmektedir. Ölçek birçok sosyodemografik özelliğe duyarlı bir yapıdadır.
Güvenirlik: Ölçek alt boyutlarının iç tutarlılık katsayıları incelendiğinde SS, SA ve PER alt boyutları ile ölçek toplamının Cronbach’s alfa değerleri sırasıyla 0,95, 0,63, 0,67 ve 0,90’dır. SA ve PER boyutlarında genel kabul edilen değer olan 0,7’nin bir miktar altında alfa değeri var iken SS ve ölçek toplamında kabul edilen yeterliliktedir. Madde silindiğinde alfa değerleri maddenin boyuta olan katkısının bir göstergesidir. Bu değerin her bir madde için kendi boyut alfa değerini geçmemesi beklenir. Bu durumu ihlal eden m11 ve m22 dışında diğerlerinin alfa değerlerinin boyuta yeterli düzeyde katkı yaptığını göstermektedir. Maddenin kendi boyutu ile olan ilişkisini gösteren bir diğer ölçüt ise örtüşmeye göre düzeltilmiş madde-boyut korelasyonudur. Bu değerin 0,3’ün üzerinde olması beklenir. Ayrıca korelasyonun çok yüksek düzeyde olması da boyutun madde yapısındaki uyumsuzluğu gösterir. Belirtilen kriterlerin altında yer alan m14, m22 ve m24’ün dışında diğer tüm maddelerde boyutları ile olan korelasyon katsayılarının 0,30’un üzerinde olduğu görülmüştür. Ölçeğin zamana göre değişmezliği için 50 kişi üzerinde tekrar uygulama sonucunda boyut puanları arasındaki birlikteliğin göstergesi olarak ICC analizi yapılmıştır. ICC değerlerinin 0,95 ve üzerinde olduğunu göstermektedir. Elde edilen bu yüksek tutarlılık zamana karşı değişmezliğin bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.
Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr