Yapay Zekâ Komplo İnançları Ölçeği (YZKİÖ)
Kullanım İzni
Geliştirdiğim(iz) / uyarladığım(ız) ölçme aracının bilimsel araştırmalarda kullanılması için sorumlu yazara araştırmanın amacı ile bilgi notu içeren bir e-posta gönderilerek izin alınması zorunludur.
Link: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1002/brb3.70648
Ölçek Çeşidi: Geliştirme
Kategori(ler):
20 Psikiyatri /Klinik Psikoloji » 205 Kaygı Bozuklukları
Kaynak Türü: Makale
Kaynak/Referans:
Lin, C. Y., Brailovskaia, J., Üztemur, S., Gökalp, A., Değirmenci, N., Huang, P-C., Chen, I-H., Griffiths, M. D., & Pakpour, A. H. (2025). Dark Future: Development and initial validation of Artificial Intelligence Conspiracy Beliefs Scale (AICBS). Brain and Behavior, 15(7), e70648. https://doi.org/10.1002/brb3.70648
Geliştiren/Uyarlayan: Chung-Ying Lin, Julia Brailovskaia, Servet ÜZTEMUR, Ali Gökalp, Nail Değirmenci, Po-Ching Huang, I-Hua Chen, Mark D. Griffiths, Amir H. Pakpour
Yıl: 2025
Kaynak Adı: DarkFuture: Development and Initial Validation of Artificial Intelligence Conspiracy Beliefs Scale (AICBS)
Dergi: Brain and Behavior
Cilt: 15
Sayı: 7
Sayfa Aralığı: 1-11
DOI: https://doi.org/10.1002/brb3.70648
Sorumlu Yazar: Nail Değirmenci
İletişim: naildegirmenci1@gmail.com
Ölçülen Özellikler: Kaygı, Komplo Teorileri, yapay zeka
Alt Boyutlar: Dezenformasyon, İnsan Emeği ve İnsan Zekası, Kişilerarası İlişkiler ve Sosyal Etki, Küresel Kontrol, Silahlanma Yarışı ve Dünya Barışı
Örnek Maddeler ve Madde Sayıları: YZKİÖ ölçeğinde toplam 30 madde, YZKİÖ-5 kısa ölçeğinde ise 5 madde bulunmaktadır.
Örnek Maddeler:
Yapay zekâ insanlığı ele geçirecek ve dünya çapında katliamlar gerçekleştirecek.
Yapay zekâ kaynaklı dezenformasyonlar nedeniyle kaoslar çıkacak.
Yapay zekâ insanları tembelliğe alıştıracak ve aptal nesiller ortaya çıkacaktır.
Yapay zekâ, nükleer silahları uzaktan kontrol ederek ve ateşleyerek ülkeler arasında savaşlara neden olacaktır.
Büyük şirketler, yapay zekâ kullanan akıllı makineler aracılığıyla insanların davranışlarını değiştirecek.
Kimlere Uygulanabilir: 18 yaş üstü bireyler, Genç Yetişkinler, Komplo İnançlarına Duyarlı Bireyler, Sosyal medya kullanan tüm bireyler, Üniversite Öğrecileri, Yapay Zeka Kaygısına Eğilimli Bireyler
Derecelendirme: 5'li likert tipindedir. 1 = Kesinlikle Katılmıyorum 2 = Katılmıyorum 3 = Kararsızım 4 = Katılıyorum 5 = Kesinlikle Katılıyorum
Ölçek Puanlaması: Toplam Ölçek Puanı (YZKİÖ):
Toplam puan aralığı: 30 ile 150 arasında değişir.
Düşük puanlar → düşük komplo inancı
Yüksek puanlar → güçlü komplo inancı
4. Kısa Form Puanlaması (YZKİÖ-5):
5 maddelik kısa formda her alt boyuttan bir madde yer alır.
Puan aralığı: 5 ile 25
Hızlı tarama ve genel eğilim analizi için uygundur.
5. Ters Madde İçermemektedir:
Ölçek maddelerinin tamamı aynı yönde kodlanmıştır. Ters kodlama gereken madde bulunmamaktadır.
Ölçek Değerlendirmesi: Ölçek puanları arttıkça bireylerin yapay zekâya yönelik komplo inançları da artmaktadır.
Geçerlik: 1. Yapı Geçerliliği:
Ölçek için açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) uygulanmıştır.
AFA sonucunda 30 madde ve 5 alt boyuttan oluşan bir yapı ortaya çıkmıştır.
DFA ile bu yapı doğrulanmış, model uyum indeksleri kabul edilebilir düzeyde bulunmuştur.
2. Kısa Form Geçerliliği:
AFA sonuçlarına dayanarak her alt boyuttan bir madde seçilerek oluşturulan YZKİÖ-5 (5 maddelik kısa form) geliştirilmiştir.
DFA sonuçları kısa formun tek boyutlu bir yapıya sahip olduğunu ve geçerli olduğunu göstermektedir.
3. İç Tutarlılık ve Güvenilirlik:
Ölçeğin tümü, alt boyutları ve kısa form için Cronbach’s Alpha ve McDonald’s Omega katsayıları çok iyi düzeyde bulunmuştur.
Bu değerler ölçeğin yüksek güvenilirliğe sahip olduğunu göstermektedir.
4. Yordayıcı ve Eş Zamanlı Geçerlilik:
YZKİÖ ve kısa formu, YZ Kaygı Ölçeği, Genel Komplo İnançları Ölçeği (GCB-5) ve Anomi Ölçeği ile anlamlı korelasyonlar göstermiştir.
Bu ilişkiler ölçeğin eş zamanlı geçerliliğini desteklemektedir.
5. Dil ve Kültürel Uyum:
Ölçek Türkçe dilinde geliştirilmiş ve içerik geçerliliği için dil uzmanları ve ölçme değerlendirme uzmanları tarafından değerlendirilmiştir.
Uzman geri bildirimleri doğrultusunda bazı maddeler yeniden yazılmış, anlam ve kültürel uyum açısından düzenlenmiştir.
Güvenirlik: 1. İç Tutarlılık:
Ölçeğin tamamı ve her alt boyut için Cronbach's Alpha katsayıları hesaplanmıştır.
Tüm katsayılar .80'in üzerinde olup, bu da ölçeğin yüksek iç tutarlılığa sahip olduğunu gösterir.
Ayrıca McDonald's Omega katsayıları da raporlanmış ve bu değerler Alpha sonuçlarını doğrulamıştır.
2. Kısa Form Güvenirliği (YZKİÖ-5):
5 maddelik kısa formun tek boyutlu yapısının güvenilir olduğu DFA ile desteklenmiştir.
Kısa formun Cronbach’s Alpha değeri de oldukça yüksektir ve kısa zamanda etkili ölçüm yapılabildiğini göstermektedir.
3. Madde Analizi:
Her bir madde için madde-toplam korelasyonu incelenmiş; yüksek değerler elde edilmiştir.
Bu, her bir maddenin ölçeğin genel tutarlılığına katkıda bulunduğunu göstermektedir.
Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr