Kullanım İzni
Geliştirdiğim(iz) / uyarladığım(ız) ölçme aracının bilimsel araştırmalarda kullanılması için sorumlu yazara araştırmanın amacı ile bilgi notu içeren bir e-posta gönderilerek izin alınması zorunludur.

---

---

Link: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2056494

---

Ölçek Çeşidi: Uyarlama

---

Kategori(ler):

10 Psikoloji » 130 Duygu Durumu, Duygusal Tepkiler ve Motivasyon

60 Sağlık Bilimleri » 650 Beslenme ve Diyetetik

---

Kaynak Türü: Makale

---

Kaynak/Referans:

Karaağaç, R. M. ve Andaç Öztürk, S. (2022). Yeme Motivasyonu Anketi Kısa Formunun Türkçe Uyarlanması: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (16), 33-47. https://doi.org/10.38079/igusabder.1017269

---

Geliştiren/Uyarlayan: Rabia Melda KARAAĞAÇ, Serap ANDAÇ ÖZTÜRK

---

Yıl: 2022

---

Kaynak Adı: Yeme Motivasyonu Anketi Kısa Formunun Türkçe Uyarlanması: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması

---

Dergi: İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi

---

Sayı: 16

---

Sayfa Aralığı: 33-47

---

DOI: https://doi.org/10.38079/igusabder.1017269

---

Sorumlu Yazar: Rabia Melda KARAAĞAÇ

---

İletişim: dytmeldaerdogan@gmail.com

---

Ölçülen Özellikler: Hedonizmin yemek yeme davranışı üzerindeki etkisi, Yeme Motivasyonu, Yemek Yeme Motivasyonu

---

Alt Boyutlar: Alışkanlıklar, Doğal İçerik, Duygulanım Düzenleme, Fiyat, Geleneksel Yeme, Görsel Çekicilik, Hoşlanma, İhtiyaç & Açlık, Sağlık, Sosyal İmaj, Sosyal Normlar, Sosyallik, Uygunluk, Vücut Ağırlığı Kontrolü, Zevk

---

Örnek Maddeler ve Madde Sayıları: 1. … çünkü açım.
2. … çünkü tadı güzel.
3. …çünkü canım istiyor/canım çekiyor.
4. … çünkü hazırlaması hızlı.
5. … çünkü sinirlerim bozuk.
6. … çünkü kalorisi düşük.
7. … çünkü ucuz.
8. … çünkü beni formda tutuyor (örneğin enerjik, motive)
9. … çünkü trend/moda.
10. … çünkü alıştığım/bildiğim bir tat.
11. … çünkü belirli durumlarda o besini tüketirim.
12. … çünkü üzgünüm.
13. … çünkü kiloma dikkat ederim.
14. … çünkü o geleneksel yiyeceklerimizden biri (örneğin aile gelenekleri, özel günler)
15. … çünkü sosyalleşmemi sağlıyor.
16. … kendimi şımartmak için.
17. … dengeli bir diyet sürdürmek için.
18. … hoş bir doygunluk sağladığı için.
19. … yememek kabalık olduğu için.
20. … çünkü organik.
21. … o anda en uygun olanı o olduğu için
22. … çünkü zevk alıyorum.
23. … çünkü seviyorum.
24. … çünkü sunumu çekici (örneğin paketleme).
25. … beni mutlu etmeye çalışan birini hayal kırıklığına uğratmamak için.
26. … çünkü doğal (örneğin genetiği değiştirilmemiş).
27. … böylece diğer insanlarla vakit geçirebilirim.
28. … çünkü daha fazla para harcamak istemiyorum.
29. … çünkü zararlı maddeler (örneğin böcek ilaçları, kirleticiler, antibiyotikler) içermez.
30. … çünkü bana cazip geliyor (örneğin, göz hizasında, çekici renkler)
31. … beni başkalarının önünde iyi gösterdiği için.
32. … çünkü onu yemem gerekiyordu/yemeliydim.
33. … çünkü hazırlaması kolay.
34. … çünkü sosyal toplantıları daha rahat hale getiriyor.
35. … çünkü onu reklamlardan tanıyorum ya da televizyonda gördüm.
36. … çünkü enerjiye ihtiyacım var.
37. … çünkü yalnız hissediyorum.
38. … çünkü yağ oranı düşük.
39. … kendimi ödüllendirmek için.
40. … çünkü genellikle onu yerim.
41. … çünkü indirimde.
42. … çünkü diğerleri onu beğeniyor.
43. … çünkü onunla büyüdüm.
44. … çünkü sağlıklı.
45. … çünkü onu yemeye alışkınım.

---

Ölçek Türü: Kendini Değerlendirme

---

Kimlere Uygulanabilir: 18-65 Yaş Arası Yetişkinler

---

Derecelendirme: 7'li Likert (1=Asla - 7: Her Zaman)

---

Ölçek Puanlaması: Her bir alt boyutun cevap ortalamalarıyla değerlendirilir. Ölçekte ters madde bulunmamaktadır.
Her ölçekte üç madde bulunur:
Hoşlanma: 2, 3, 23
Alışkanlıklar: 10, 40, 45
İhtiyaç & Açlık: 1, 18, 36
Sağlık: 8, 17, 44
Uygunluk: 4, 21, 33
Zevk: 16, 22, 39
Geleneksel Yeme: 11, 14, 43
Doğal İçerik: 20, 26, 29 Sosyallik: 15, 27, 34
Fiyat: 7, 28, 41
Görsel Çekicilik: 24, 30, 35
Vücut Ağırlığı Kontrolü: 6, 13, 38
Duygulanım Düzenleme: 5, 12, 37
Sosyal Normlar: 19, 25, 32
Sosyal İmaj: 9, 31, 42

---

Ölçek Değerlendirmesi: Her bir alt boyutun cevap ortalamalarıyla değerlendirilir. Ölçekte ters madde bulunmamaktadır.

---

Çeviri Süreci: Anket, iyi derecede İngilizce bilen Beslenme ve Diyetetik Bölümünden iki öğretim üyesi ve İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünden bir öğretim elemanı tarafından İngilizce’den Türkçe’ye çevrilmiştir. Yapılan çevirilerin ardından aynı ve farklı çeviriye sahip maddeler araştırmacılar tarafından belirlenmiştir ve ankete son hali verilmiştir. Sonrasında Beslenme ve Diyetetik alanında uzman 4 kişiden uzman görüşü alınmıştır. Bu aşamadan sonra ana dili İngilizce olan ve aynı zamanda Türkçe bilen tercüman tarafından anketin geri çevirisi yapılmıştır. Geri çeviri sürecinin ardından anketin İngilizce formu, Beslenme ve Diyetetik alanında uzman ve iyi derecede İngilizce bilen 10 meslek mensubuna uygulanmıştır. Bir hafta sonrasında aynı kişilerden anketin Türkçe formunu yeniden doldurmaları istenmiştir. İki ölçüm arasındaki toplam puan korelasyonuna bakılarak anketin dil geçerliliği saptanmıştır.

---

Geçerlik: TEMS’in Dil Geçerliliği
TEMS’in dil geçerliliği için anketin İngilizce ve Türkçe formlarından elde edilen toplam puanlar arasındaki korelasyon incelenmiştir. TEMS’in İngilizce ve Türkçe versiyonlarından elde edilen toplam puanların korelasyonları hesaplanmıştır. İlk ve ikinci ölçüm arasındaki korelasyona bakıldığında r= 0,786 ve p= 0,007 düzeyinde bir ilişki saptanmıştır. İki
ölçümün yüksek derecede korelasyona sahip olduğu belirlenmiştir. Bu sonuca göre anketin dil geçerliliğinin olduğu onaylanmıştır.
TEMS’in Kapsam Geçerliliği
Uzman görüşleri kapsam geçerlilik oranı (KGO) ve Kapsam Geçerlilik İndeksi (KG)İ hesaplanarak değerlendirilmiştir. Kapsam geçerliliği çalışmasında, kapsam geçerlilik oranı her madde için 0,75 ve üzerinde ve kapsam geçerlilik indeksi 0,97 olarak belirlenmiştir ve elenen madde olmamıştır.
TEMS’in Yapı Geçerliliği
Açıklayıcı Faktör Analizi
Veri setinin faktör analizine uygunluğunu belirlemek üzere KMO ve Bartlett küresellik testi analizleri yapılmıştır ve veri setinin KMO testi 0,7 değerinin üzerinde bulunmuştur. Literatürde de belirtildiği üzere, KMO testi sonucunun 0,7 üzerinde olması çalışılan örneklemin yeterli düzeyde olduğunu göstermektedir10. Analize dahil edilen maddelerin tutarlı olup olmadığını belirleyen Bartlett küresellik testi istatistiksel olarak anlamlıdır (χ2= 16096,84 ve p=0,000). Uygulanan testler sonucunda kullanılacak örneklemin açıklayıcı faktör analizi için yeterli olduğu ve faktör analizinin uygunluğu saptanmıştır. Veri setinin faktör analizine uygunluğunun belirlenmesinin sonrasında faktör yapısının belirlenmesi için faktör tutma yöntemi olarak “Varimax” döndürme metodu ile temel bileşenler analizi yöntemi uygulanmıştır. Literatürde, faktör analizi sonucunda Extraction (çıkarım) sütununda değeri 0,20’nin altında kalmış maddelerin varyans değişime etkileri az olduğu için analize dahil edilmemesi gerektiği belirtilmektedir11. Bu çalışmada, değeri 0,20’nin aşağısında bir madde bulunmadığı için eksiltme yapılmamış, bütün anket soruları kullanılmıştır. Ölçme aracında bulunan maddelerin faktör yük değerlerinin 0,45 ve üzerinde olmasının, kullanım için iyi bir ölçüt olduğu belirtilmektedir12. Bu çalışmada, faktör yükleri 0,665 ve 0,917 değerleri arasında değişmektedir. Total varyansın %76,94’ünü açıklayan 15 faktörlük yapı elde edilmiştir. Çokluk ve arkadaşları13 çalışmasında belirtildiği üzere, literatürde çok faktörlü desenlerde açıklanan varyansın %40-%60 aralığında olması yeterli görülmektedir.
Doğrulayıcı Faktör Analizi
TEMS’in 15 faktörlü yapısını doğrulamak amacıyla doğrulayıcı faktör analizi (DFA) uygulanmıştır. Modelde herhangi bir iyileştirme yapılıp yapılmaması gerekliliğini belirlemek için modifikasyon indeksi incelenmiştir ve modelde herhangi bir modifikasyona gerek olmadığı gözlemlenmiştir. DFA modeli uyum indeksleri için literatürde en çok kullanılan indeks verileri Tablo 5’te özetlenmiştir. Χ2/sd =3,82 bulunmuştur, ≤3 koşulunu sağladığı için bu değere “iyi uyum” kararı verilmiştir. NFI=0,921 ile 0,94-0,90 aralığındadır, “kabul edilir uyum” sağlanmıştır, TLI (NNFI)=0,963 ile ≥0,95 olduğundan “iyi uyum”, IFI =0,969 ile ≥0,95 belirlendiğinden “iyi uyum”, CFI=0.958 ile ≥0,97 sağladığından “kabul edilebilir uyum”, RMSEA=0,037 ile ≤0,05 bulunduğundan “iyi uyum”, GFI=0,934 ile ≥0,90 olarak saptandığından “iyi uyum”, AGFI=0,929 ile ≥0,90 olarak belirlendiğinden “iyi uyum”, RMR=0,027 ile ≤0,05 olduğundan “iyi uyum” sonuçlarına ulaşılmıştır. Böylece TEMS anketi için yapı geçerliliği doğrulanmıştır.

---

Güvenirlik: Anketin madde geçerliliğini incelemek amacıyla düzeltilmiş madde-toplam korelasyonları hesaplanmıştır. Madde toplam korelasyon değerlerinin 0,416 ile 0,662 arasında değiştiği görülmüştür. Madde toplam korelasyonu yorumlanırken değeri 0,30 ve üzerinde olan maddelerin ölçülmek istenen özelliklerini ayırt etme bakımından yeterli kabul edildiği ve ölçek geneli ile uyumlu olduğu, ölçekte yer alan tüm maddelerin ölçek toplam puanı ile orta ya da yüksek düzeyde ilişkili olduğu ve madde geçerliliğinin sağlandığı ortaya konulmuştur. Tüm maddelerin testin bütünü ile tutarlılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.
TEMS’in İç Tutarlılık Güvenilirliği
Anketin güvenilirliğini belirlemede “Cronbach Alfa, İkiye Bölme (split-half), Paralel ve Mutlak Kesin Paralel (strict)” testleri kullanılmıştır. Yapılan test sonuçlarına göre anketin Cronbach Alfa değeri 0,952; split-half değeri 0,912-0,919; paralel değeri 0,952 ve strict değeri 0,933 olarak saptanmıştır ve her dört kriterin 0,70 değerini geçen sonuçları elde edilmiş ve iç tutarlılık sağlanmıştır.
TEMS’in Test-Tekrar Test Güvenilirliği
Örneklem grubundan seçilen rastgele 235 kişiye iki hafta arayla test- tekrar test uygulaması yapılmıştır. İlk ve ikinci test arasındaki ilişki Pearson korelasyon katsayısı ile incelenmiştir. İki testin toplam puanları arasında yapılan korelasyon analizi sonucuna göre r=0,630 ve p<0,001 düzeyinde yüksek pozitif yönlü anlamlı ilişki saptanmıştır. Bu bağlamda TEMS’in sonuçlarının zamana bağlı olarak değişmediği ve test-tekrar test güvenilirliği olduğu saptanmıştır.

---

Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr