Kullanım İzni
Geliştirdiğim(iz) / uyarladığım(ız) ölçme aracının atıf gösterilmesi ve bilimsel araştırmalarla sınırlı olmak kaydıyla kullanılmasına izin veriyorum/z/. İzin için ayrıca e-posta gönderilmesine gerek yoktur.

---

---

Link: https://www.journalofomepturkey.org/index.php/eccd/article/view/193/185

---

Ölçek Çeşidi: Uyarlama

---

Kategori(ler):

20 Psikiyatri /Klinik Psikoloji » 217 Nörobilişsel Bozukluklar

30 Eğitim Bilimleri ve Öğretmen Yetiştirme » 340 Erken Çocukluk Eğitimi » 345 Özel Eğitim

---

Kaynak Türü: Tez

---

Kaynak/Referans:

İnan, B., Ökcün-Akçamuş, M. Ç., Bakkaloğlu, H. & Yalçın, S. (2020). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar için Sosyal İletişim Kontrol Listesi-Revize’nin Türkçeye uyarlama ve geçerlik-güvenirlik çalışması. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(1), 172-196. http://dx.doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967202041193

---

Geliştiren/Uyarlayan: Bahadır İnan, Meral Çilem ÖKCÜN AKÇAMUŞ, Hatice Bakkaloğlu, Seher Yalçın

---

Yıl: 2019

---

Kaynak Adı: Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar için Sosyal İletişim Kontrol Listesi'nin Türkçeye uyarlama ve geçerlik-güvenirlik çalışması

---

Tez Türü: Yüksek Lisans

---

Üniversite: Ankara Üniversitesi

---

Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü

---

Şehir: Ankara

---

Ülke: TÜRKİYE

---

DOI: http://dx.doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967202041193

---

Sorumlu Yazar: Bahadır İnan

---

İletişim: bahadirr.inan@gmail.com

---

Ölçülen Özellikler: Alıcı Dil, İfade Edici Dil, Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar İçin Erken Sosyal İletişim ve Etkileşim, Oyun, Sosyal etkileşim, Sosyal Katılım, Taklit

---

Alt Boyutlar: Alıcı Dil, İfade Edici Dil, Oyun, Sosyal katılım, Taklit

---

Örnek Maddeler ve Madde Sayıları: Çocuğunuzun hâlihazırdaki sosyal iletişim becerilerini daha iyi anlamanıza ve sosyal katılım, iletişim, taklit ve oyun alanlarında müdahale için uygun amaçları seçmenize yardımcı olması amacıyla Sosyal İletişim Kontrol Listesi'ni tamamlayınız. Beceriler genellikle küçük çocuklarda geliştikleri sırayla listelenmiştir.
• Lütfen bu formu çocuğunuzun kendi başına (sizden yardım almadan) yapabileceklerine göre doldurunuz.
• Her beceri için, çocuğunuzun beceriyi sergileyip sergilemediği belirtiniz: Genellikle- zamanının en az % 75'i, Bazen ama sürekli değil ya da Nadiren/Henüz değil.
• 32-36. maddeler için, çocuğunuz beceriyi Genellikle ya da Bazen yapıyorsa, lütfen çocuğunuzun en sık kullandığı stratejiyi (söz öncesi ya da konuşma dili) belirtiniz.
• Çocuğunuz listede daha önceki bir beceriyi sergilediyse ancak artık daha sonraki bir beceriyi yerine getirdiği için önceki beceriyi artık yapmıyorsa, (ör., daha önce babıldarken şimdi sözcük kullanıyorsa) önceki beceri için Genellikle, zamanının en az % 75'i, seçeneğini kontrol ederek işaretleyiniz.
• Bu kontrol listesini tek bir etkileşim oturumuna göre tamamlıyorsanız, çocuğun beceriyi etkileşim sırasında yapmadığını gözlemlemediyseniz Gözlemlenmedi seçeneğini işaretleyiniz.

Sosyal Katılım
1. Çocuğunuz, sizinle yüz yüze etkileşimden keyif alır mı?
2. Çocuğunuz, sizin ya da başka bir aile bireyinin yakınında olmayı tercih eder mi?
3. Çocuğunuz, basit sosyal oyunları (ce-ee, fış fış kayıkçı gibi) en az 3 kez sıra alarak sürdürür mü?
4. Çocuğunuz, sosyal oyunlarda en az 5 dakika süreyle aktif olarak size katılır mı?
5. Çocuğunuz, sosyal oyunlarda en az 10 dakika süreyle aktif olarak size katılır mı?
6. Çocuğunuz, oyuncakla oynarken en az 2 dakika süreyle aktif olarak size katılır mı?
7. Çocuğunuz, oyuncakla oynarken en az 5 dakika süreyle aktif olarak size katılır mı?
8. Çocuğunuz, oyuncakla oynarken en az 10 dakika süreyle aktif olarak size katılır mı?
9. Çocuğunuz, oyuna liderlik yapar mı ya da siz oyunu kestiğinizde/bitirdiğinizde oyunu sürdürmek için çaba (göz teması kurma, size gülümseme, sesler çıkarma ya da size dokunma gibi) harcar mı?
10. Çocuğunuz, sizin bir şeye veya bir kişiye dikkatini çekmeye yönelik girişimlerinizi (bir noktayı işaret etme, söyleme veya bakışınızı değiştirme gibi) yanıtlar mı?
11. Çocuğunuz, sizinle etkileşim ya da iletişim halindeyken göz kontağı kurar mı?
12. Çocuğunuz, sizinle etkinlik ya da oyun başlatır mı (size bir oyuncak önerme veya onunla oynamanız için sizi bulma gibi)?
13. Çocuğunuz, sizinle sıra alır mı?
14. Çocuğunuz, ilgisini paylaşmak amacıyla kendisine ilginç gelen nesneleri size gösterir veya işaret eder mi?
15. Çocuğunuz, bir kişi odaya girdiğinde veya odadan çıktığında, onunla selamlaşır veya vedalaşır mı?
İletişimi Kullanma (İfade Edici Dil)
16. Çocuğunuz, babıldama ya da konuşma benzeri sesler çıkarır mı?
17. Çocuğunuz, size bir şey yaptırmak ya da nesneleri istemek amacıyla (sizi bir nesneye yöneltme, işaret etme gibi) jestleri kullanır mı?
18. Çocuğunuz, kendisine 2 seçenek sunulduğunda seçimini açıkça size iletmek için iletişim (uzanma, göz kontağı kurma, sesleri ya da sözcükleri kullanma gibi) kurar mı?
19. Çocuğunuz, sizin dilinizi/konuşmanızı taklit eder mi?
20. Çocuğunuz kendiliğinden tek sözcükleri kullanır mı?
21. Çocuğunuz, nesneleri isimlendirir mi?
22. Çocuğunuz, eylem sözcüklerini kullanır mı?
23. Çocuğunuz, basit ifadeler oluşturmak için sözcükleri birleştirir mi (kuş gel, kapı aç gibi)?
24. Çocuğunuz, nesneleri tanımlamak/nitelemek için (“Büyük kırmızı top” “Küçük, yeşil top” gibi) sözcükleri kullanır mı?
25. Çocuğunuz, zamirleri uygun şekilde kullanır mı?
26. Çocuğunuz, farklı zaman eklerini kullanır mı (hangi zaman eklerini kullandığını belirtiniz)?
27. Çocuğunuz, iletişim kurmak amacıyla tutarlı olarak cümleler kullanır mı?
28. Çocuğunuz, kendine ilişkin basit soruları ("Adın ne?", "Kaç yaşındasın?" gibi) yanıtlar mı?
İletişimi Kullanma (İfade Edici Dil)
29. Çocuğunuz istekleri, gereksinimleri ya da çevresi ile ilgili basit soruları (“Ne istiyorsun?” “Bu nedir?” “Nerede?” gibi) yanıtlar mı?
Yanıtınız "evet" ise, yanıtladığı soru tiplerini daire içine alınız.
 Ne  Nerede
30. Çocuğunuz, kim, niçin/neden/niye, nasıl gibi sorulara (“Arabayı kim kullanıyor?” “Neden üzgünsün?” gibi) yanıt verir mi?
Yanıtınız "evet" ise, yanıtladığı soru tiplerini daire içine alınız.
 Kim  Neden/niye  Nasıl
İletişimi Kullanma – İşlev (İfade Edici Dil)
31. Çocuğunuz, size yöneltilmiş şekilde amaçlı olarak (iletişim kurmak amacıyla yorum yapma, reddetme, isteme gibi) babıldar ya da konuşma benzeri sesler çıkarır mı?
32. *Çocuğunuz, arzuladığı etkinlikleri ya da nesneleri istemek amacıyla dili, sesleri, göz kontağını ya da jestleri kullanır mı?
Eğer çocuğunuz bu beceriyi Genellikle ya da Bazen kullanıyorsa çocuğunuzun arzuladığı nesneleri ya da etkinlikleri istemek için en sık kullandığı stratejiyi işaretleyiniz.
 Söz öncesi stratejiler (jestler, göz kontağı, yüz ifadeleri ya da sesler)
 Dil
33. *Çocuğunuz, bir şeyi protesto etmek veya bir şey istemediğini bildirmek amacıyla sözel dil, sesler, göz kontağı ya da jestler kullanır mı?
Eğer çocuğunuz bu beceriyi Genellikle ya da Bazen kullanıyorsa çocuğunuzun protesto etmek ya da reddetmek için en sık kullandığı stratejiyi işaretleyiniz.
 Söz öncesi stratejiler (jestler, göz kontağı, yüz ifadeleri ya da sesler)
 Dil
34. *Çocuğunuz, yardım istemek amacıyla sözel dil, sesler, göz kontağı ya da jestler kullanır mı?
Eğer çocuğunuz bu beceriyi Genellikle ya da Bazen kullanıyorsa çocuğunuzun yardım istemek için en sık kullandığı stratejiyi işaretleyiniz.
 Söz öncesi stratejiler (jestler, göz kontağı, yüz ifadeleri ya da sesler)
 Dil
35. *Çocuğunuz, bilgi paylaşmak amacıyla sözel dil ya da jestler (“Bir uçak gördüm.” “Araba gidiyor.” “Çocuk düştü.” gibi) kullanır mı?
Eğer çocuğunuz bu beceriyi Genellikle ya da Bazen kullanıyorsa çocuğunuzun bilgi paylaşmak için en sık kullandığı stratejiyi işaretleyiniz.
 Söz öncesi stratejiler (jestler, göz kontağı, yüz ifadeleri ya da sesler)
 Dil
36. *Çocuğunuz, dikkatinizi çekmek amacıyla sözel dil ya da jestler (“Anne, buraya gel” gibi) kullanır mı?
Eğer çocuğunuz bu beceriyi Genellikle ya da Bazen kullanıyorsa çocuğunuzun dikkatinizi çekmek için en sık kullandığı stratejiyi işaretleyiniz.
 Söz öncesi stratejiler (jestler, göz kontağı, yüz ifadeleri ya da sesler)
 Dil
37. Çocuğunuz, size ne hissettiğini (“acı” “üzüntü” “mutluluk” gibi) söylemek amacıyla sözcükleri kullanır mı?
38. Çocuğunuz, size yapacağınız şeyi söylemek için sözcükleri (“Bebeğe mama ver!”, “Arabayı it!” gibi) kullanır mı?
39. Çocuğunuz, hâlihazırda gerçekleşen olaylar hakkında sizinle konuşur mu (okul gününü anlatır mı)?
İletişimi Kullanma – İşlev (İfade Edici Dil-Devam)
40. Çocuğunuz size basit bir hikâye anlatmak için sözcükler kullanır mı?
41. Çocuğunuz, bilgi almak amacıyla size sorular sorar mı (“Bu ne?”,
“Köpek nerede?”, “Niçin/Neden/Niye?” gibi)?
42. Çocuğunuz, "kim", "niçin/niye/neden" veya "nasıl" sorularını sorar mı?
43. Çocuğunuz, yetişkin tarafından başlatılan sohbete ardışık olarak 3 kez sıra alarak katılır mı? (Sohbette karşılıklı olarak en az 6 kez sıra
değişecek)
44. Çocuğunuz, yetişkin tarafından başlatılan sohbete ardışık olarak 3’ten fazla olacak şekilde sıra alarak katılır mı? (Sohbette karşılıklı olarak en az 8 ve daha fazla kez sıra değişecek)
45. Çocuğunuz, diğerleriyle sohbet başlatır mı?
İletişimi Anlama (Alıcı Dil)
46. Çocuğunuz, ismiyle çağrıldığında tutarlı olarak (dönüp) bakar mı?
47. Çocuğunuz, isimleri söylendiğinde, kişilere ya da kişilerin fotoğraflarına bakar mı?
48. Çocuğunuz, engelleyici/kısıtlayıcı sözcüklere (“Hayır!”, “Dur!” gibi) yanıt olarak eylemlerini durdurur mu?
49. Çocuğunuz, ismi söylenen farklı vücut bölümlerini tanır mı? (gösterme, hareket ettirme gibi)
50. Çocuğunuz doğal oyun, giyinme/soyunma ya da yeme rutinlerindeki tek aşamalı yönergeleri uygun şekilde yerine getirir mi?
51. Çocuğunuz doğal oyun, giyinme/soyunma ya da yeme rutinlerindeki birden fazla aşamalı yönergeleri uygun şekilde izler mi?
52. Çocuğunuz, odada bulunan ancak önünde olmayan farklı nesneleri istendiğinde bulup getirir mi?
53. Çocuğunuz, bir görevi tamamlar ve ardından oyun materyallerini ortadan kaldırır mı?
Taklit
54. Çocuğunuz, yüz ifadelerini veya hareketlerini (dil çıkarma gibi) taklit eder mi?
55. Çocuğunuz, şarkılar veya bilinen rutinler içindeki eylemleri ya da vücut hareketlerini (sar makarayı, fış-fış kayıkçı, mini mini bir kuş, gibi) taklit eder mi?
56. Çocuğunuz, geleneksel jestleri (el sallama, öpücük gönderme, alkışlama gibi) taklit eder mi?
57. Çocuğunuz, aşina/tanıdık oyun eylemlerini (kendi kendine yaptığı eylemleri) sizin onları yaptığınızı izledikten sonra taklit eder mi?
58. Çocuğunuz, yeni oyun eylemlerini (daha önce kendi kendine yapmadığı eylemleri) sizin onları yaptığınızı izledikten sonra taklit eder mi?
59. Çocuğunuz sizinle, birbirinizi sırayla taklit ettiğiniz oyunlarda daha uzun süreli taklit içeren etkileşimlere katılır mı?
Oyun
60. Çocuğunuz, oyuncakları keşfedici tarzda (dokunma, ağzına alma, koklama, bakma gibi) kullanır mı?
61. Çocuğunuz, nesneleri bir araya getirir/birleştirir mi (birini diğerinin içine koyma, nesneleri kutulara koyma, sıralama, yığma, oyuncakları çeşitli yollarla düzenleme gibi)?
62. Çocuğunuz, neden ve sonuç ilişkisi içeren oyuncakları (mekanik oyuncaklar, açılıp-kapanan oyuncaklar gibi) kullanır mı?
63. Çocuğunuz, oyuncakları üretilme amaçları/işlevleri doğrultusunda (topu atma, arabayı sürme gibi) kullanır mı?
64. Çocuğunuz, aşina/tanıdık olduğu –mış gibi oyun eylemlerini kendine yönelik kullanır mı (yiyormuş gibi, uyuyormuş gibi, oyuncak telefonla konuşuyormuş gibi)?
65. Çocuğunuz, aşina/tanıdık olduğu –mış gibi oyun eylemlerini başkasına, oyuncak bebeğe ya da başka oyuncağa yönelik kullanır mı (ebeveynine ya da oyuncak bebeğe yediriyormuş gibi yapma, oyuncak bebeği giydirme, oyuncak bebeği yatağa koyma gibi)?
66. Çocuğunuz, bir şey bir diğerini temsil ediyormuş gibi (bir blok bir arabaymış gibi veya bir blok grubu bir binaymış gibi), nesnelerin sahip olmadıkları özellikler varmış gibi (oyuncak tabaktaki yemek sıcakmış ya da tatlıymış gibi) ya da nesneleri canlandırıyormuş gibi (bir oyuncağı yürütme, oyuncak bebeğin araba sürmesini ya da kendi kendine yemek yemesini sağlama gibi) yapar mı?
67. Çocuğunuz birkaç farklı –mış gibi eylemi bir araya getirerek ilişkilendirir (oyuncak bir bebeği arabaya koyma ve arabayı mağazaya sürme gibi) ya da oyuncakları kullanarak kapsamlı bir hikâye anlatır mı?
68. Çocuğunuz oyun sırasında hayali/kurgulanmış bir rol üstlenir mi (bir doktor, itfaiyeci, anne/babaymış gibi yapma)?
69. Çocuğunuz en az bir farklı kişiyle birlikte, hayali/kurgulanış bir rol üstlenirken (çocuk doktor, ebeveyn hastaymış ya da çocuk anne, kardeşi bebekmiş gibi) aynı zamanda kapsamlı bir hikâye anlatır mı?
70. Çocuğunuz genişletilmiş bir oyun dizisi içinde oyunu yönlendirme ve
bir başkasının fikrini takip etme arasında geçiş yapabilir mi?

---

Ölçek Türü: Kontrol Listesi

---

Kimlere Uygulanabilir: Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuğa Sahip Ebeveynler, Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Öğretmenleri

---

Derecelendirme: SİLKOL-R-OTV’nin puanlanması: Her bir madde için, çocuk aşağıdaki puanlardan birini almalıdır: • Genellikle, zamanının en az %75'i seçeneği için 3 puan • Bazen ama sürekli değil seçeneği için 2 puan • Nadiren/Henüz değil ya da Gözlemlenmedi seçenekleri için 1 puan

---

Ölçek Puanlaması: Maddelerin puanları toplanarak alt alanlar puanları ve toplam puan elde edilmektedir.
• Toplam Puan 70 ile 210 puan arasında dağılım göstermektedir.
• Sosyal Katılım Alanından (1.- 15. maddeler) 15 ile 45 arasında puan alınmaktadır.
• İletişimi Kullanma-İfade Edici Dil Alanından (16-45. maddeler) 30 ile 90 arasında puan alınmaktadır.
• İletişimi Anlama-Alıcı Dil Alanından (46-53. maddeler), 8 ile 24 arasında puan alınmaktadır.
• Taklit/Oyun Alanından (54-70. maddeler), 17-51 arasında puan alınmaktadır.

---

Ölçek Değerlendirmesi: *Yukarıda verilen puanlama biçimine alternatif olarak 32.’den 36.’ya kadar olan beş madde için çocuk söz öncesi stratejileri kullanıyorsa ek bir .05 puan, dili kullanıyorsa 1 puan verebilirsiniz. Bu durumda İletişimi Kullanma-İfade Edici Dil Alanından (16. - 45. maddeler) alınan puan 30 ile 95 arasında, Toplam Puan ise 70 ile 215 arasında olacaktır.

---

Çeviri Süreci: Sosyal İletişim Kontrol Listesi-Revize aracının Türkçeye çevirisi araştırmacı ekip tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte ölçeğin İngilizce formu, araştırma alanını ve İngilizce ile Türkçe dillerini iyi derecede bilen beş farklı araştırmacı tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Akademisyenlerin Türkçeye çevirdikleri beş ayrı kontrol listesi üzerinde uzmanların yaptığı düzeltme ve önerilerle birlikte tek bir Türkçe form elde edilmiştir. Ortaya çıkan Türkçe form, İngilizce ve Türkçe dillerini iyi bilen başka bir alan uzmanı tarafından tekrar İngilizceye çevrilmiştir. Geri çeviri sonrasında ölçeğin Türkçe formunun İngilizce formuna benzer olduğu görülmüştür. Türkçe-İngilizce ve İngilizce-Türkçe çevirileri tamamlanan çeviri formunun ölçek maddeleri tekrar incelenerek Sosyal İletişim Kontrol Listesi-Revize-Okulöncesi Türkçe Versiyonunun (SİLKOL-R-OTV) son hali oluşturulmuştur.

---

Geçerlik: Yapı Geçerliği
SİLKOL-R-OTV’nin yapı geçerliği analizleri kapsamında ebeveyn ve öğretmenlerin kontrol listesine verdikleri yanıtlardan yararlanarak aracın orijinal formundaki yapının Türk kültürüne de uygun olma durumu incelenmiştir. Bu amaçla ebeveynlerin ve öğretmenlerin doldurdukları formlar için iki farklı Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır.
Çalışmada SİLKOL-R-OTV’nin yapı geçerliğini belirlemek amacıyla yapılan DFA sonucuyla uyum iyiliği değerleri incelendiğinde ki-karenin serbestlik derecesine oranın ebeveyn formu (5121.967/2339=2.19) ve öğretmen formu (5226.578/2339=2.23) için kabul edilebilir değerler arasında ve manidar olduğu görülmüştür (p<.01). Diğer bazı uyum iyiliği değerlerine bakıldığında, hem ebeveyn formunda (RMSEA: .068; CFI: .916; TLI: .913) hem de öğretmen formunda (RMSEA: .069; CFI: .954, TLI: .953) modelin iyi uyuma sahip olduğu görülmektedir.

Ölçüt geçerliği
OSB olan çocukların erken sosyal etkileşim, dil ve iletişim becerilerinin değerlendirilmesi için geliştirilen Sosyal İletişim Kontrol Listesi-Revize-Okulöncesi Türkçe Versiyonu’nun ölçüt geçerliğine sahip olup olmadığına yanıt bulabilmek amacıyla yapılan, SİLKOL-R-OTV’nin dört alt faktörü ve Toplam Puan ebeveyn ve öğretmen formları puanları ile SOYÖ-2-OTF başlıklı ölçeğin, beş alt faktör ve Toplam Puan ebeveyn ve öğretmen formları puanlarının korelasyonu incelenmiştir.
Ebeveyn formu için; SİLKOL-R-OTV’nin, SOYÖ-2-OTF’nin alt ölçekleri ile korelasyonları -.284 ile -.860 arasında değişirken, öğretmen formu için; SİLKOL-R-OTV’nin, SOYÖ-2-OTF’nin alt ölçekleri ile korelasyonları -.359 ile -.695 arasında değişmektedir.

---

Güvenirlik: İç tutarlık katsayısı
SİLKOL-R-OTV Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı toplam puanı ebeveynler için .983 iken öğretmenler için .988’dir.

Değerlendirmeciler arası güvenirlik
SİLKOL-R-OTV’nin alt ölçeklerinin ebeveyn ve öğretmen formları arasındaki ilişkiler manidardır (p<.01).
SİLKOL-R-OTV ebeveyn formu ile öğretmen formunun alt ölçekleri arasındaki korelasyonlar, .532 ile .644 arasında değişmektedir.

---

Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr