Siber Zorbalığa İlişkin Duyarlılık Ölçeği
Kullanım İzni
Dizinde yer alan e-posta adresi TOAD ekibi tarafından açık kaynaklardan eklenmiştir. Dizinde sorumlu yazar e-postası yer almıyorsa veya dizinde yer alan e-postadan geri dönüş alamıyorsanız başka kaynaklardan diğer e-postalarına ulaşarak izin almanızı öneririz.
Ölçek Çeşidi
Geliştirme
Kategori(ler)
Kaynak Türü
Makale
Kaynak/Referans
Tanrıkulu, T., Kınay, H. ve Arıcak, O. T. (2013). Siber Zorbalığa İlişkin Duyarlılık Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 38-47.
Geliştiren/Uyarlayan
Hüseyin Kınay, Osman Tolga Arıcak, Taşkın Tanrıkulu
Yıl
2013
Kaynak Adı
Siber Zorbalığa İlişkin Duyarlılık Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması
Dergi
Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
Cilt
3
Sayı
1
Sayfa Aralığı
38-47
Link:
http://dergipark.ulakbim.gov.tr/trkefd/article/view/5000081080/5000075402
Dosyalar
Makale
PDF
Derecelendirme
-
Ölçek Puanlaması
-
Ölçek Değerlendirmesi
Siber zorba davranışlarıyla ilgili üç farklı kesim tanımlanabilir. Siber zorbalığın mağdurları (kurbanlar), siber zorbaca davranışta bulunanlar (zorbalar) ve potansiyel mağdurlar. Zorbalığın önlenmesi ve azaltılmasında özellikle okullarda polisiye önlemler alınarak yapılacak çalışmalar hem yetersiz kalacak ve hem de okulla ilgili başka sorunların oluşmasına neden olabilecektir (Memduhoğlu ve Taştan, 2007). Zorbalığın azaltılmasında yapılması gereken öncelikli çalışma, yeni mağdurların oluşmasını engellemektir. Bu sebeple şu ana kadar zorbaca davranışlara maruz kalmamış olanların zorbaca davranışların neler olduğu, hangi davranışlarının siber zorbalığa maruz kalmalarına yol açabileceği konusunda bilgilendirilmesi, farkındalıklarının artırılması (Liau, Khoo ve Ang, 2008) ve siber zorbalık hakkında duyarlılık kazanmalarının sağlanması gerekmektedir.
Farkındalık düzeyinin verilen eğitimlerle artırılabildiği göz önüne alınırsa (Liau, Khoo ve Ang, 2008; Soliman ve Mathna, 2009; Sulistyawati, Wickens, ve Chui, 2011) siber zorbalık kapsamındaki davranışlara maruz kalacak yeni mağdurların oluşmasını önlemeye yönelik duyarlılığı geliştirici çalışmalar yapılabilir. Bunun için de siber zorbaca davranışlara duyarlılık hem ilişkisel hem de deneysel araştırmalarla incelenmelidir. Bu durum siber zorbalık duyarlılığını ölçen araçları gerekli kılmaktadır. Siber zorbalık kavramı yeni bir problem olarak karşımıza çıktığı için konuyla ilgili yapılacak çalışmalarda kullanılmak üzere geliştirilen ölçek sayısı da sınırlıdır. Bu çalışmayla ergenlerin siber zorbalığa ilişkin duyarlılık düzeylerini ölçmeye yönelik bir ölçek geliştirilmiş ve geliştirilen ölçeğin psikometrik özellikleri açıklanmıştır.
Ölçekle ilgili açımlayıcı faktör analizi kapsamında yapılan analizlerde tek faktörlü bir yapının oluştuğu görülmüştür. Tek faktörlü ölçeklerde açıklanan varyansın en az %30 ve bir maddenin faktör yük değerinin .45 ve üstü olmasının yeterli olduğu (Büyüköztürk, 2009) göz önüne alınırsa elde edilen değerler ölçeği tek faktörlü olarak nitelendirmek için yeterlidir. Elde edilen tek faktörlü yapının doğrulanıp doğrulanmadığını test etmek için yapılan doğrulayıcı faktör analizinde elde modelin uyum indeksleri incelenmiş ve uyum indeksi değerlerinin modelin uyumu için yeterli olduğu görülmüştür. Ölçeğin güvenirlik çalışmaları kapsamında iç tutarlılık (Cronbach Alpha), test yarılama ve test tekrar test yöntemleriyle hesaplanmıştır. İç tutarlılık ve test yarılama, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin yapıldığı her iki grup için ayrı ayrı ve grupların tümleşik verileri için yapılmıştır. Psikolojik testler için güvenirlik katsayılarının .70 ve üzeri olması ölçeğin güvenirliği için yeterlidir (Büyüköztürk, 2009). Bu anlamda elde edilen değerler bakımından ölçek güvenilir olarak nitelenebilir. Ölçekte yer alan tüm maddeler için madde-toplam korelasyonunun yorumlanmasında .30 ve daha yüksek olan maddelerin, bireyleri ölçülen özellik bakımından iyi derecede ayırt ettiği (Büyüköztürk, 2009) göz önüne alınırsa, madde-toplam korelasyonlarının yeterli olduğu görülmektedir. %27’lik alt ve üst grup puanları arasında yapılan t testi sonuçları tüm maddeler için anlamlı bir farklılık olduğunu ortaya koymuştur. Bu sonuçlar, ölçekteki maddelerin geçerliklerinin yüksek olduğunu, siber zorbalığa ilişkin duyarlılık bakımından ayırt edici olduğu ve aynı davranışı ölçmeye yönelik maddeler olduğu şeklinde yorumlanabilir.
Siber Zorbalığa ilişkin Duyarlılık Ölçeği’nin psikometrik bulguları, ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu yönündedir. Bununla birlikte ölçeğin farklı örneklemler üzerinde kullanılması ölçeğin daha kullanışlı bir ölçek haline gelmesi açısından önemlidir. Ölçeğin bundan sonraki çalışmalarda kullanılırken bilgi vermesi açısından faktör analizi ve güvenirlik analizlerinin tekrarlanması ölçekle ilgili daha tutarlı bulgulara ulaşılmasına yardımcı olacaktır.
Geçerlik
Açımlayıcı faktör analizi. Ölçeğin açımlayıcı faktör analizinin yapılmasından önce örneklem uygunluğu (sampling adequacy) ve Barlett Sphericity testleri yapılmıştır. Verilerin faktör analizine uygunluğu için KMO .60’dan yüksek ve Barlett testinin anlamlı çıkması gerekmektedir (Büyüköztürk, 2009). Bu çalışmada KMO örneklem uygunluk katsayısı .912, Barlett Sphericity testi χ2 değeri ise 1987,220 (p< .001) bulunmuştur. Tüm maddeler için temel bileşenler analizi bağlamında açımlayıcı faktör analizi için yapılan ilk analizde bileşen matriksi incelenmiş ve birinci maddenin sahip olduğu faktör yük değeri ile diğer faktörlerdeki yük değerleri arasındaki farkın en az 0.10 olması şartını taşımadığı (Büyüköztürk, 2009) görüldüğünden madde çıkartılarak analiz tekrarlanmıştır.
Birinci madde çıkarılarak faktör analizi tekrarlandığında KMO örneklem uygunluk katsayısı .910, Barlett Sphericity testi χ2 değeri ise 1869,147 (p< .001) bulunmuştur. Ölçeğin bileşen matriksi incelendiğinde tüm maddelerin ilk analizde olduğu gibi birinci faktör altında toplandığı gözlenmiştir. Bu tek faktör toplam varyansın % 46,658’ini açıklamaktadır. Aynı zamanda çizgi grafiği (scree plot) üzerinde kırılma noktası incelenmiş, kırılma noktasından da ölçeğin tek faktörlü bir yapı gösterdiği görülmüştür. Tek faktör altındaki faktör yükleri .606 ile .758 arasında değişmektedir.
Güvenirlik
Ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı grup 1 (AFA’nın yapıldığı grup) için .904, grup 2 (DFA’nın yapıldığı grup) için .832 ve tüm tümleşik grup için .873 olarak bulunmuştur. Test yarılama yoluyla elde edilen iç tutarlılık güvenirlik katsayısı ise grup 1 için .846, grup 2 için .751 ve tüm tümleşik grup için .805’dir. Test-tekrar test yöntemiyle güvenirlik katsayısını belirleyebilmek amacıyla ölçek, 120 kişiye iki hafta arayla uygulanmıştır. Uygulama sonucunda ölçeğin test-tekrar test güvenirlik katsayısı .63 olarak bulunmuştur.
Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr