Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği
Kullanım İzni
Dizinde yer alan e-posta adresi TOAD ekibi tarafından açık kaynaklardan eklenmiştir. Dizinde sorumlu yazar e-postası yer almıyorsa veya dizinde yer alan e-postadan geri dönüş alamıyorsanız başka kaynaklardan diğer e-postalarına ulaşarak izin almanızı öneririz.
Ölçek Çeşidi
Uyarlama
Kategori(ler)
Kaynak Türü
Makale
Kaynak/Referans
Öcel, H. (2010). Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 13(26), 18-26.
Geliştiren/Uyarlayan
Hatem Öcel
Yıl
2010
Kaynak Adı
Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması
Cilt
13
Sayı
26
Sayfa Aralığı
18-26
Link:
http://www.turkpsikolojiyazilari.com/PDF/TPY/26/02.pdf
Dosyalar
Makale
PDF
Sorumlu Yazar
Hatem Öcel
İletişim
hatemocel@hotmail.com
Ölçülen Özellikler
Üretim Karşıtı İş Davranışları
Alt Boyutlar
Çalma, Geri çekilme, Sabote etme
Örnek Maddeler ve Madde Sayıları
4 alt boyut ve 32 madde
Kötüye kullanma (17 m): İşyerindeki biriyle dalga geçme ya da ona hakaret etme
Çalma (6 m): İşi bilerek yanlış yapma
Geri çekilme (6 m): İzin almadan işe geç gelme
Sabote etme (3 m): Çalışma ortamınızı bilerek kirletme
Kimlere Uygulanabilir
Çalışanlar, İşçiler
Derecelendirme
5'li Likert (1= hiçbir zaman- 5= her gün)
Ölçek Puanlaması
-
Ölçek Değerlendirmesi
Ölçekten alınan yüksek puan üretim karşıtı iş davranışlarının daha sık sergilendiğine işaret etmektedir.
Çeviri Süreci
Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin kapsam geçerliğini sınamak amacıyla, araştırmacı tarafından Türkçeye çevrilen ölçek maddeleri alanında uzman olan iki psikolog tarafından daha değerlendirilmiş ve çevirilerin uygun olduğuna karar verilmiştir.
Geçerlik
Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin Türkçe formunun geçerliği kapsam geçerliği, yapı geçerliği, ilişki geçerliği ve ölçüt geçerliği olmak üzere dört tür geçerlik açısından ele alınmıştır. Kapsam Geçerliği. Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin kapsam geçerliğini sınamak amacıyla, araştırmacı tarafından Türkçeye çevrilen ölçek maddeleri alanında uzman olan iki psikolog tarafından daha değerlendirilmiş ve çevirilerin uygun olduğuna karar verilmiştir. Yapı Geçerliği. Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin yapı geçerliğini denetlemek amacıyla faktör analizi yapılmış ve aynı yapıyı ölçmek amacıyla geliştirilmiş olan bir ölçme aracından elde edilen puanlar arasındaki ilişkiye bakılmasını içeren ilişki geçerliğine (convergent validity) bakılmıştır. Faktör Analizi. Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin Türkçe formunun orijinal ölçeğe uygun olarak beş faktörlü bir yapısının olup olmadığını belirlemek amacıyla öncelikle Lisrel kullanılarak verilere doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarının beş faktörlü yapının uyum indekslerinin verilerle uyumlu olmadığını göstermesi nedeniyle ölçeğin faktör yapısı incelenmek üzere verilere Temel Bileşenler Faktör Analizi uygulanmıştır. Varimaks eksen döndürmesi tekniği kullanılarak yapılan analizlerde verilerin faktör analizine uygun olup olmadığına bakılmıştır. Bu amaçla, öncelikle Kaiser-Meyer Olkin (KMO) ve Bartlett testi yapılmış ve KMO örneklem uygunluğu test sonucu .91 olarak bulunmuş, Bartlett normal dağılım test sonucu da anlamlı çıkmıştır (9345.93, p < .001). KMO katsayısının .60’dan büyük olması ve Bartlett testinin anlamlı ç ıkması verilerin faktör analizine uygun olduğunu ve normal dağılım gösterdiklerini ifade etmektedir. Analizler sonucunda, ölçeğin özdeğeri 1’in üzerinde olan ve toplam varyansın % 65.15’ni açıklayan dört faktörlü bir yapısının olduğu saptanmıştır. Dört faktörün açıkladığı bu varyans miktarı kabul edilebilir düzeydedir. Faktör analizinde aynı yapıyı ölçmeyen maddelerin ayıklanmasında maddelerin yer aldıkları faktördeki yük değerlerinin .45’in üstünde ve tek bir faktörde yüksek yük değerine sahip olmalarına dikkat edilmiştir (Büyüköztürk, 2008). Ölçek maddeleri ve faktör yükleri Tablo 1’de gösterilmiştir. Faktör analizi sonuçları ölçeğin Türkçeye çevrilmiş formunun, özgün ölçekten farklı olarak dört boyutlu bir yapısının olduğuna işaret etmiştir. Özgün ölçekte üretimden sapma boyutunda yer alan maddelerin ayrı bir boyut oluşturmadığı, bu boyutta bulunan 8. maddenin çalma 10. maddenin geri çekilme boyutu altında yer aldığı, 9. maddenin (hızlıca bitirilmesi gereken işleri bilerek yavaş yapma) ise herhangi bir boyut altına girmediği görülmüştür. Faktör analizi sonuçları, ayrıca, orijinal ölçekte kötüye kullanma boyutu altında yer alan 22. maddenin geri çekilme boyutu altında yer aldığını göstermiştir. Bu sonuçlara dayanarak 9. maddenin ölçekten çıkarılmasına; 10. ve 22. maddelerin geri çekilme boyutuna, 8. maddenin de çalma boyutuna aktarılmasına karar verilmiştir. Böylelikle, ölçeğin Türkçe formunun 32 madde ve dört boyuttan oluşmasına karar verilmiştir. Kötüye kullanma boyutunda 17, çalma boyutunda 6, geri çekilme boyutunda 6 ve sabote etme boyutunda 3 madde bulunmaktadır. Ölçeğin kötüye kullanma alt boyutu toplam varyansın % 43.66’sını, çalma alt boyutu % 10.19’unu geri çekilme boyutu % 6.59’unu ve sabote etme boyutu % 4.70’ini açıklamaktadır. Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin orijinalinin beş faktörlü olarak geliştirilmiş olması (Spector ve ark., 2006) nedeniyle temel bileşenler analizinin ortaya koyduğu dört faktörlü yapının uyum indeksleri tek ve beş faktörlü yapıların uyum indeksleriyle karşılaştı
rılmıştır. Tek, dört ve beş faktörlü modellerin uyum indeksleri Tablo 2’de verilmiştir. Tablo 2’de gösterilen dört faktörlü modele ilişkin χ2 değeri anlamlı olmakla birlikte, örneklemin küçük olduğu durumlarda kullanılması önerilen χ2/sd değerinin (3.90), 5’in altında olması nedeniyle modelin bu açıdan uyum ölçütünü karşıladığı sonucuna varılmıştır (Şimşek, 2007). Model χ2/sd ölçütünün yanı s ıra GFI = 0.80, CFI = 0.87, RMSEA = 0.08, AGFI = 0.81 ve NFI = 0.85 göstergeleri açısından da verilerle uyumlu görünmektedir. İlişki Geçerliği. Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin ilişki geçerliği katılımcıların ölçeğin alt boyutlarından aldıkları puanlar ile Sabotaj Ölçeği puanları arasındaki korelasyonlar hesaplanarak incelenmiştir. Bu işlem sonucunda elde edilen korelasyon katsayıları sırası ile sabotaj alt boyutu ile .30, geri çekilme alt boyutu ile .43, çalma alt boyutu ile .37 ve kötüye kullanma alt boyutu ile .47’dir. Bu değerler .001 düzeyinde anlamlıdır. Ölçüt Geçerliği. Üretim karşıtı iş davranışları genel olarak örgüte ve çalışanlarına zarar vermeyi içeren davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, bu olumsuz iş davranışlarını gösteren çalışanlar örgüte ve çalışma arkadaşlarına yönelik olumlu iş davranışlarını içeren örgütsel yurttaşlık davranışlarını göstermeyecek ya da çok az göstereceklerdir. Bu bilgiden hareketle Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin ölçüt geçerliğini belirlemek amacıyla katılımcıların ölçeğin alt boyutlarından aldıkları puanlar ile örgütsel yurttaşlık davranışları ölçeğinden aldıkları puanlar arasındaki korelasyonlar hesaplanmış ayrıca Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin alt boyutlarının puanları açısından alt ve üst gruplar oluşturularak bu grupların örgütsel yurttaşlık puanlarının ortalamaları t test ile karşılaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar katılımcıların sabotaj (r = -.25, p < .01); geri çekilme (r = -.39, p < .01); çalma (r = -.35, p < .01) ve kötüye kullanma (r = -.38, p < .01) alt boyutlarının tamamının puanları ile örgütsel yurttaşlık puanları arasında negatif yönde anlamlı ilişki olduğunu göstermiştir. Alt ve üst grup karşılaştırmaları Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği alt boyutlarının puanları açısından alt ve üst gruplar oluşturularak yapılmıştır. Alt ve üst grubu oluşturan katılımcıların örgütsel yurttaşlık puanlarının ortalamaları arasında yapılan karşılaştırmaların sonuçları geri çekilme açısından üst grubu oluşturan katılımcıların örgütsel yurttaşlık puanlarının ortalamasının (73.86) alt grubu oluşturan katılımcıların örgütsel yurttaşlık ortalamasından (70.00) daha yüksek (t541 = -3. 67, p < .01), kötüye kullanma açısından üst grubu oluşturan katılımcıların örgütsel yurttaşlık puanlarının ortalamasının (74.75) alt grubu oluşturan katılımcıların örgütsel yurttaşlık ortalamasından (69.86) daha yüksek (t349 = -4.92, p < .01) ve sabotaj açısından üst grubu oluşturan katılımcıların örgütsel yurttaşlık puanlarının ortalamasının (73.20) alt grubu oluşturan katılımcıların örgütsel yurttaşlık ortalamasından (69.34) daha yüksek (t349 = -2.92, p < .01) olduğunu ortaya koymuştur. Çalma açısından ise alt grup üst grubu oluşturan katılımcıların örgütsel yurttaşlık puanlarının ortalaması arasında anlamlı bir farkın olmadığı saptanmıştır.
Güvenirlik
Ölçeğin güvenirliğini belirlemek amacıyla maddetoplam test puanı korelasyonları Cronbach Alfa iç tutarlık katsayısı hesaplanmış, bunun yanı s ıra testtekrar test ve iki yarım güvenirliği incelenmiştir. Ölçek maddelerinin ortalama ve standart sapmaları ile toplam test puanı arasında hesaplanan korelasyon katsayıları Tablo 3’de verilmiştir. Tablo incelendiğinde değerlerin .53 ile .92 arasında değiştiği görülmektedir. Bu değerlerin tümü anlamlıdır. Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’nin Türkçe formunun Cronbach Alfa içtutarlık katsayısı .97, 4 hafta arayla hesaplanan test-tekrar test güvenirliği .92 olarak bulunmuştur. Ölçeğin tek numaralı maddeleri ile çift numaralı maddeleri arasındaki korelasyon hesaplanarak saptanan iki yarım güvenirlik katsayısı ise .95’dir.
Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr
Orijinal Form
Orijinal Ölçek Adı
Counterproductive Work Behavior Checklist-CWB-C
Orijinal Ölçek Kaynak Türü
Makale
Orijinal Kaynak / Referans
Spector, P. E., Fox S., Penney L. M., Bruursema K., Goh A., & Kessler S., (2006). The dimensionality of Counterproductivity:
Are All Counterproductive Behaviors Created Equal? Journal of Vocational Behavior, 68, 446-460.