Sağlık Bilişleri Anketi
Kullanım İzni
Dizinde yer alan e-posta adresi TOAD ekibi tarafından açık kaynaklardan eklenmiştir. Dizinde sorumlu yazar e-postası yer almıyorsa veya dizinde yer alan e-postadan geri dönüş alamıyorsanız başka kaynaklardan diğer e-postalarına ulaşarak izin almanızı öneririz.
Ölçek Çeşidi
Uyarlama
Kategori(ler)
Kaynak Türü
Makale
Kaynak/Referans
Yılmaz, Ö. ve Dirik, G. (2018). Sağlık Bilişleri Anketi (SBA)’nin Türkçe versiyonunun psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Nesne, 6(13), 337-366. doi:10.7816/nesne-06-13-05
Geliştiren/Uyarlayan
Gülay Dirik, Ozlem Yilmaz
Yıl
2018
Kaynak Adı
Sağlık Bilişleri Anketi (SBA)’nin Türkçe Versiyonunun Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi
Dergi
Nesne Psikoloji Dergisi (NPD)
Cilt
6
Sayı
13
Sayfa Aralığı
337-366
Link:
http://nesnedergisi.com/makale/pdf/1509716011.pdf
Dosyalar
Makale
PDF
DOI
10.7816/nesne-06-13-05
Sorumlu Yazar
Özlem YILMAZ
İletişim
uzmpskozlemyilmaz@gmail.com
Ölçülen Özellikler
Sağlıkla ilgili işlevsel olmayan inançlar
Alt Boyutlar
tıbbi hizmetlerin yetersizliği
Örnek Maddeler ve Madde Sayıları
Her iki formda 20'şer paralel soru vardır. Herhangi bir fiziksel hastalık tanısı olmayan kişiler içn 10. madde "Eğer gelecekte ciddi bir sağlık sorunu yaşarsam, her ne olursa olsun baş etmeye hazır olduğumu hissediyorum." Herhangi bir fiziksel hastalık tanısı olan kişiler için 10. madde "Eğer gelecekte başka ciddi sağlık sorunları yaşarsam, her ne olursa olsun baş etmeye hazır olduğumu hissediyorum." şeklindedir.
Kimlere Uygulanabilir
Yetişkinler; fiziksel bir hastalık tanısı olan ve olmayanlar
Derecelendirme
5'li Likert (1=Kesinlikle Katılmıyorum, 2=Katılıyorum, 3=Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 4=Katılıyorum, 5=Kesinlikle Katılıyorum)
Ölçek Puanlaması
Ölçekten alınabilecek toplam puanlar 20-100 arasında değişmektedir. 2, 4, 7, 9, 10, 15, 19, 20 numaralı maddelerin puanları ters kodlanmaktadır.
Ölçek Değerlendirmesi
Ölçekten alınan yüksek puanlar kişilerin sağlığa ilişkin işlevsiz inançlarının yüksek olduğunu yansıtmaktadır.
Çeviri Süreci
Çalışmaya başlamadan önce Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Etik Kurulu’ndan gerekli izin alınmıştır. Sağlık Bilişleri Anketi’nin Türkçe uyarlamasını yapmak için öncelikle yazarlardan gerekli izinler alınmış, ardından çalışmaya başlanmıştır. İlk olarak ölçek iki dile de hâkim 3 uzman tarafından bağımsız olarak Türkçeye çevrilmiş, ardından inceleme ve gerekli düzeltmelerle oluşturulan Türkçe formu, iki dile de hâkim bir psikolog tarafından İngilizceye geri çevrilmiştir. Geri çevrilen form, orijinali ile anlam ve biçim açısından karşılaştırılmıştır. Çevirinin uygunluğunun değerlendirilmesinin ardından ankete son hali verilerek uygulamalar yapılmıştır.
Geçerlik
Sağlık Bilişleri Anketi’nin Türkçe versiyonunun geçerliği; yapı geçerliği ve ölçüt bağıntılı geçerliğini (eş zaman ve yordama geçerliği) inceleyen analizlerle değerlendirilmiştir. Yapılan açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerine göre, ölçeğin herhangi bir fiziksel hastalık tanısı olan ve olmayan gruplar için hazırlanan her iki formunun da orijinal çalışmadakine uygun faktör dağılımları gösterdiği bulunmuştur. Ölçeğin ölçüt bağıntılı geçerliğini (eş zaman ve yordama geçerliği) değerlendirmek için orijinal çalışmayla tutarlı olarak Sağlık Anksiyetesi Ölçeği-Kısa Form, Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği ile ek olarak Hastalık Davranışını Değerlendirme Ölçeği ve Hastalık Algısı Ölçeği-Kişisel Kontrol faktörü kullanılarak kavramlar arası ilişkiler incelenmiştir. Korelasyon ve regresyon analizleri sonuçlarının orijinal çalışmayla benzerlik gösterdiği (Hadjistavropoulos ve ark., 2012) ve beklenen doğrultuda olduğu belirlenmiştir.
Güvenirlik
Sağlık Bilişleri Anketi’nin Türkçe versiyonunun güvenirliği; iç tutarlılık ve test tekrar test değerlerine göre incelenmiştir. Bu çalışmada ölçeğin alt boyutları için bulunan Cronbach alfa değerleri fiziksel hastalık tanısı olmayan grupta .66 ile .88 arasında, fiziksel hastalık tanısı olan grupta .64 ile .87 arasında bulunmuştur. Ölçeğin alt boyutları için bulunan test tekrar test değerleri ise fiziksel hastalık tanısı olmayan grupta .45 ile .70 aralığında, fiziksel hastalık tanısı olan grupta .35 ile .66 arasında bulunmuştur.
Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr
Orijinal Form
Orijinal Ölçek Adı
Health Cognitions Questionnaire
Orijinal Ölçek Kaynak Türü
Makale
Orijinal Kaynak / Referans
Hadjistavropoulos, H. D., Janzen, J. A., Kehler, M. D., Leclerc, J.A., Sharpe, D. ve Bourgault-Fagnou, M. D. (2012). Core cognitions related to health anxiety in self- reported medical and non-medical samples. Journal of Behavioral Medicine, 35, 167-178.
Orijinal Ölçek Yıl
2012
Orijinal Ölçek Kaynak Adı
Core cognitions related to health anxiety in self- reported medical and non-medical samples.
Orijinal Ölçek Link:
https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10865-011-9339-3
Orijinal Ölçek DOI
10.1007/s10865-011-9339-3
Orijinal Ölçek Dergi
Journal of Behavioral Medicine
Orijinal Ölçek Cilt
35
Orijinal Ölçek Sayı
2
Orijinal Ölçek Sayfa Aralığı
167–178
Orijinal Ölçek Geçerlik
Geçerlik analizlerinde, ölçeğin Sağlık Anksiyetesi Envanteri-Kısa Form, Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği ve Güvence Anketi (The Reassurance Questionnaire) ile ilişkileri incelenmiştir. Sağlık Bilişleri Anketi’nin faktörleri ve Sağlık Anksiyetesi Envanteri-Kısa Form arasındaki korelasyonlar fiziksel bir tanısı olmayan grupta .18 ile .46 aralığında; fiziksel bir tanısı olan grupta ise .36 ile .49 aralığında olarak bulunmuştur. Benzer şekilde Sağlık Bilişleri Anketi’nin faktörleri ve Güvence Anketi (The Reassurance Questionnaire) arasındaki korelasyonlar fiziksel hastalık tanısı olmayan grupta .22 ile .50 aralığında; fiziksel hastalık tanısı olan grupta ise .21 ile .55 aralığında bulunmuştur. Ayrıca Sağlık Bilişleri Anketi’nin faktörleri, Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği ile ölçülen kaygı ve depresyonla da orta düzeyde ilişkili bulunmuştur. Kaygı ve depresyon kontrol edildiğinde, fiziksel hastalık tanısı olmayan grupta hastalıkla baş etmede güçlük, hastalık olasılığı ve hastalığın korkutuculuğu faktörlerinin; fiziksel hastalık tanısı olan grupta ise bütün faktörlerin sağlık kaygısını yordadığı görülmüştür. Ayrıca faktörlerin, sağlık kaygısı ve doktorlar tarafından sağlanan güvenceyle rahatlamayı yordayışı incelenmiştir. Regresyon analizlerine göre, fiziksel hastalık tanısı olmayan grupta hastalıkla baş etmede güçlük ve hastalık olasılığı sağlık kaygısını; hastalıkla baş etmede güçlük, tıbbi hizmetlerin yetersizliği ve hastalık olasılığı da doktorlar tarafından sağlanan güvenceyle rahatlamayı yordamıştır. Öte yandan fiziksel hastalık tanısı olan grupta, tıbbi hizmetlerin yetersizliği, hastalık olasılığı ve hastalığın korkutuculuğu sağlık kaygısını; tıbbi hizmetlerin yetersizliği ise doktorlar tarafından sağlanan güvenceyle rahatlamayı yordamıştır.
Orijinal Ölçek Güvenirlik
Faktörlerin iç tutarlık katsayılarının (Cronbach alfa) fiziksel bir tanısı olmayan grupta.72-.90; fiziksel bir tanısı olan grupta ise .75-.91 aralığında olduğu bulunmuştur.