Lise Müdürleri Sınıf Gözlemi Ölçeği
Kullanım İzni
Dizinde yer alan e-posta adresi TOAD ekibi tarafından açık kaynaklardan eklenmiştir. Dizinde sorumlu yazar e-postası yer almıyorsa veya dizinde yer alan e-postadan geri dönüş alamıyorsanız başka kaynaklardan diğer e-postalarına ulaşarak izin almanızı öneririz.
Ölçek Çeşidi
Geliştirme
Kategori(ler)
Kaynak Türü
Tez
Kaynak/Referans
Duykuluoğlu, A. (2016). Lise müdürlerinin ders denetim görevine ilişkin öğretmen görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
Geliştiren/Uyarlayan
Ayhan Duykuluoğlu
Yıl
2016
Kaynak Adı
Lise müdürlerinin ders denetim görevine ilişkin öğretmen görüşleri
Tez Türü
Yüksek Lisans
Üniversite
Ankara Üniversitesi
Enstitü
Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Şehir
Ankara
Ülke
Türkiye
Link:
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Dosyalar
Tez
PDF
Sorumlu Yazar
Ayhan Duykuluoğlu
İletişim
duygulu.duygulu39@gmail.com
Alt Boyutlar
Gözlem öncesi görüşme, Gözlem sonrası görüşme, Gözlem sonrası görüşmenin planlanması, Öğretimi etkileyen faktörlerin gözlenmesi, Öğretmenin öğretim becerilerinin gözlenmesi
Örnek Maddeler ve Madde Sayıları
1)Gözlem araçları ile ilgili öğretmeni bilgilendirmesi
2)Gözlem planını öğretmenle birlikte yapması
3)Öğretmene denetim sürecinde bir gözlemci olarak rolünü açıklaması
4)Gözlemlenecek dersin tarihi ve saatini öğretmenle birlikte belirlemesi
5)Öğretmene gözlem sırasında uyulacak kuralları bildirmesi
6)Öğretmene dersin kazanımlarının neler olduğunu sorması
7)Öğretmenden derste kullanacağı değerlendirme yöntemlerine dair bilgi alması
8)Öğretmenden derste kullanacağı araç gereçlerle ilgili bilgi alması
9)Öğretmene dersin amaçlarının neler olduğunu sorması
10)Öğretmene gözlem sonuçlarının nasıl değerlendirileceğini bildirmesi
11)Öğrencilerin derse aktif katılımı için öğretmenin plan yapıp yapmadığını belirlemesi
12)Öğretmenden etkinliklerin amaçlarla nasıl bağdaştırıldığının açıklanmasını istemesi
13) Öğretmenin farklı öğrencilerden görüş almaya çalışıp çalışmadığını gözlemlemesi
14) Öğrencilerin sınıfta kurallara uyup uymadığını gözlemlemesi
15) Dersin sunum hızının öğrencilerin gelişim düzeylerine uygunluğunu gözlemlemesi
16) Dersin sonunda öğretmenin konuyu özetleyip özetlemediğini gözlemlemesi
17) Öğrencilerin derse aktif olarak katılıp katılmadığını gözlemlemesi
18) Dersin işlenişinde önceden belirlenen zamanlamaya uyulup uyulmadığını gözlemlemesi
19) Öğretmenlerin öğrencilere isimleri ile hitap edip etmediğini gözlemlemesi
20)Öğretmenin beden dilini etkili biçimde kullanıp kullanmadığını gözlemlemesi
21)Dersin sonunda ödev verilip verilmediğini gözlemlemesi
22)Dersten öğretmenle birlikte çıkması
23)Ders işlenirken verilen örneklerin somutluğunu gözlemlemesi
24)Ders araçlarının konunun içeriğine uygunluğunu gözlemlemesi
25)Öğretmenin konuyu önceki öğrenilenlerle ilişkilendirip ilişkilendirmediğini gözlemlemesi
26)Dersin amaçlarının başlangıçta açıklanıp açıklanmadığını gözlemlemesi
27)Öğretmenin derse ilgi çekme etkinliklerini gözlemlemesi
28)Öğretmenin öğretim materyallerini kullanma becerisini gözlemlemesi
29)Sınıf yerleşim düzeninin öğretim yöntemlerine uygunluğunu gözlemlemesi
30)Öğretmenin mesleki gelişimi ile ilgili öncelikleri belirlemesi
31)Öğretmen için geleceğe dönük performans hedefleri belirlemesi
32)Gözlem sürecinde planlanan hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığını belirlemesi
33)Öğretmenin öğretimdeki güçlü ve zayıf taraflarını belirlemesi
34)Gözlemden elde ettiği verileri sınıflandırıp tablo haline getirmesi
35)Öğretimle ilgili yeni gelişmeleri takip etmesi konusunda öğretmeni teşvik etmesi
36)Öğretmenleri mesleki gelişim fırsatları konusunda bilgilendirmesi.
37)Öğretmenin öğretiminde belirlediği eksikliklerini yapıcı biçimde eleştirmesi
38)Öğretmenin mesleki bir yardımı endişe duymadan talep etmesine ortam hazırlaması
39)Ders planlarının hazırlanmasında öğretmenlere rehberlik etmesi
40)Gözlem sonrası görüşmeyi öğretmene özetlemesi
41)Gözlem verilerini öğretmenle yüz yüze paylaşması
42)Öğretmeni değerlendirirken düşüncelerini açıklama fırsatı tanıması
43)Öğretmeni yeni öğretim yöntem ve teknikleri konusunda bilgilendirmesi
44)Yapılan değerlendirmeleri belirli somut gözlem sonuçları ile eşleştirerek sunması
45)Öğretmene geliştirme planı vermesi
46)Öğretmene çalışmalarına ilişkin kaynakları nereden temin edebileceğini söylemesi
47)Geliştirme planı ile ilgili öğretmenin fikirlerini de alması
Toplam 47 madde
Kimlere Uygulanabilir
Bütün öğretmenlere
Derecelendirme
1=hiç, 2=nadiren, 3=bazen, 4=çoğu zaman, 5=her zaman
Ölçek Puanlaması
Ölçekte müdür davranışlarına ilişkin hem benimseme hem de gösterme boyutları yer almaktadır. Her iki boyuttan alınabilecek toplam puanlar 0 ile 235 arasında değişiklik göstermektedir. Ölçekte ters madde yer almamaktadır.
Ölçek Değerlendirmesi
Ölçek iki ana boyut ve altı fakötğrden oluşmaktadır. İlk boyutta ders denetimlerinde okul müdürlerinin sergiledikleri davranışları öğretmenlerin benimseme düzeyleri, ikinci boyutta ise okul müdürlerinin bu davranışları sergileme düzeylerinin öğretmen görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi söz konusudur. Okul müdürleri için sınıf gözlemleri açısından uygulamalarına dönük 5 tam puan üzerinden bir değerlendirme yapma olanağı sunulmakta ve ayrıca okulda öğretmenlerin ders denetimlerinde sergilenmesini bekledikleri müdür davranışlarına ilişkin bir değerlendirmenin de 5 tam puan üzerinden yapılmasına olanak sağlanmaktadır.
Geçerlik
Veri toplama aracının geliştirilmesine konu ile ilgili alan yazının taranması ve araştırmanın kuramsal kısmının yazılmasından sonra başlanmıştır. Yurtiçi ve yurtdışında bu konuda yapılan çalışmaların taranması sonucunda toplamda 234 maddeden oluşan bir madde havuzu oluşturulmuştur. Madde havuzunda yer alan maddeler hakkında danışman öğretim üyesi ile görüşmeler yapılarak ders denetimi sürecinde önemli görülen davranışları içeren maddelere karar verilmiştir. Bu süreçte bazı maddeler elenmiş, bazılarında ifade değişiklikleri yapılmış, bazıları ise tek bir ifade altında birleştirilmiştir. Daha sonra beşli Likert tipi ölçek biçiminde bir taslak veri toplama aracı meydana getirilmiştir. Taslak veri toplama aracı iki ana bölümden oluşmuş ve ilk bölümde katılımcılara ilişkin kişisel bilgiler yer almıştır. İkinci bölümde ise lise müdürlerinin ders denetimi görevlerini yürütürken gösterdikleri davranışlara ilişkin öğretmen görüşlerini belirlemeyi amaçlayan ve üç faktör altında toplanan maddelere yer verilmiştir. Veri toplama aracında yer alan faktörler, faktör analizinden önce ders denetimi sürecine ait davranışlar temel alınarak “gözlem öncesi görüşme”, “sınıf gözlemi” ve “gözlem sonrası görüşme” olarak tasarlanmıştır. Oluşturulan madde havuzunda gözlem öncesi görüşme aşamasına ait 42 madde, gözlem aşamasına ilişkin 99 madde ve gözlem sonrası görüşme aşamasına ait ise 93 madde yer almıştır.
Bu aşamada ölçek öğretmenlerin davranışları “benimseme” ve öğretmen görüşleri çerçevesinde lise müdürlerinin davranışları “gösterme” düzeylerini ortaya koyabilmesi amacıyla iki boyutlu olarak tasarlanmıştır. Orta bölümde davranışları içeren maddelere, sol bölümde ise öğretmenlerin davranışlar için (1) “Hiç”, (2) “Az”, (3) “Orta”, (4) “Büyük Ölçüde” ve (5) “Tamamen” seçeneklerinden birini işaretleyebilecekleri “Ne derecede benimsiyorsunuz?” boyutuna yer verilmiştir. Ölçeğin sağ tarafında öğretmenlerin ders denetimlerinde lise müdürlerinin gösterdikleri davranışlar için (1) “Hiç”, (2) “Nadiren”, (3) “Bazen”, (4) “Çoğu Zaman” ve (5) “Her Zaman” seçeneklerinden birini işaretleyebilecekleri “Ne derecede göstermektedir?” boyutuna yer almıştır. Madde havuzu üzerinde danışman öğretim üyesi düzeltmeler yapılmıştır. Oluşturulan madde havuzu kapsam geçerliliğinin sağlanabilmesi için eğitim yönetimi ve denetimi, eğitim istatistiği ve ölçme-değerlendirme konularında uzman olan öğretim üyelerinin görüşlerine sunulmuştur. Ortaya konulan görüşler doğrultusunda danışman öğretim üyesi rehberliğinde ölçek maddelerinin bazıları ölçekten çıkarılmıştır. Ölçekte yer alan bazı maddelerde ise ifade değişikliklerine gidilmiştir. Uzman görüşleri alındıktan sonra danışman öğretim üyesi ile birlikte son düzeltmeler yapılarak veri toplama aracına pilot uygulama öncesi son şekli verilmiştir.
Pilot uygulama için hazır hale getirilen taslak veri toplama aracı geçerlik ve güvenirlik testlerinin yapılabilmesi için Kastamonu Fen Lisesi, Kastamonu Göl, Kuzeykent ve Abdurrahmanpaşa, Mustafa Kaya ve Aytaç Eruz Anadolu Liseleri, Kastamonu Sepetçioğlu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Kastamonu Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi, Kastamonu Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi ve Kastamonu Prof. Dr. Saime İnal Savi Sosyal Bilimler Lisesi’nde görev yapan öğretmenlere uygulanmıştır.
Ön uygulama yapılan öğretmenlerin 149’u (%63.95) erkek, 84’ü (%36.05) kadındır. Öğretmenlerin 69’unun (%29.61) branşı sayısal, 138’inin (%59.23) branşı sözel, 26’sının (%11,16) branşı ise meslek dersleridir. Öğretmenlerin 29’u (%12.45) fen veya sosyal bilimler liselerinde, 125’i (%53.65) Anadolu liselerinde, 79’u (%33.91) ise mesleki ve teknik liselerde görev yapmaktadır. Öğretmenlerin kıdem ortalaması 17.84’tür. En fazla frekansa sahip kıdem yılı f=21 kez ile 16 yıl, en az frekans gösteren kıdem yılı ise bir f=1 ile iki yıldır.
Veriler analiz edilmeden önce geçerlik ve güvenirlik analizlerine uygun olup olmadıkları test edilmiştir. Ölçekten elde edilen verilerin güvenirlik değerlendirmesi için Cronbach’s Alpha güvenirlik katsayısı hesaplanmıştır. Ölçekte yer alan maddelerin ayırt ediciliğini belirlemek amacıyla madde-toplam puanı korelasyonları incelenmiştir. Büyüköztürk (2013, 183) Cronbach’s Alpha güvenirlik katsayısının .70’in üzerinde olmasının yeterli olduğunu ve madde toplam korelasyonu .30 ve daha yüksek olan maddelerin bireyleri iyi derecede ayırt ettiğini ileri sürmektedir. Araştırmada bu değerler alt sınır olarak kabul edilmiştir.
Veri toplama aracında yer alan alt ölçeklerin yapı geçerliliğini tespit etmek amacıyla açımlayıcı faktör analizi tekniği olarak temel bileşenler analizi kullanılmıştır. Temel bileşenler analizinde değişkenler arasındaki ilişki temel alınarak faktör ortaya koymaya dönük bir işlem yapılmaktadır. Bu analiz aynı özelliği ölçen değişkenleri bir araya getirerek ölçme işlemini daha az sayıda değişkenle gerçekleştirmeyi amaçlayan bir analizdir (Büyüköztürk, 2013, 133). Her ölçeğin tek boyutlu olup olmadığı belirlenmekte ve maddelerin faktör yük değerleri hesaplanmaktadır. Analiz sonucunda maddelerin içinde bulundukları faktördeki yük değerlerinin yüksek olması beklenmektedir. Büyüköztürk (2002, 3-4) .60 ve üzeri yük değerlerini “yüksek”, .30 ve .59 arası faktör yük değerlerini ise “orta” düzey yük değerleri olarak tanımlamaktadır. Büyüköztürk’e (2013, 134) göre bir maddenin seçimi için faktör yük değerinin .45 ya da daha yüksek olması uygundur. Bu araştırmada .45 ve üzeri faktör yük değerine sahip maddeler veri toplama aracında yer almış, bazı istisna maddeler hariç bu değerin altında değer veren maddeler ise veri toplama aracından çıkarılmıştır.
Analizlerin devamında verilerin normallik dağılımını ortaya koyan Barlett’s Küresellik Testi ve verilerin faktör analizi açısından uygunluğunu test etmek amacıyla Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testleri uygulanmıştır. Büyüköztürk’e (2013,136) göre verilere faktör analizinin uygulanabilmesi için KMO katsayısının .60’dan yüksek olması gerekmektedir. Hair ve diğerlerine göre (1998, 374; Akt. Kalaycı, 2008, 322) Barlett’s Küresellik Testi korelasyon matrisinde değişkenlerin en azından bir kısmı arasında yüksek düzeyde bir ilişkinin var olup olmadığını inceleyen bir testtir ve bu testte sonucun anlamlı çıkması puanların normal olduğunun bir kanıtı olarak kabul edilebilir. İlk aşamada ölçekte yer alması uygun olan maddelerin belirlenmesi amacıyla faktör analizi ölçeğin hem “benimseme” hem de “gösterme” boyutlarına ayrı ayrı uygulanmıştır. Son aşamada ise ölçeğin “benimseme” boyutunda yer alan verilere uygulanan analizler doğrultusunda ölçeğin faktörleri belirlenmiştir. Çalışmanın bu bölümünde veri toplama aracının “benimseme” ve “gösterme” boyutlarında gerçekleştirilen geçerlik ve güvenirlik analizlerine ilişkin sonuçlar açıklanmıştır.
Güvenirlik
Ölçeğin “benimseme” boyutunda ön uygulama öncesi 65 madde yer almıştır. Verilerin faktör analizine uygun olup olmadığını test etmek amacıyla Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Barlett’s Küresellik Testleri uygulanmıştır. Kaiser-Meyer-Olkin Testi örneklem büyüklüğünün faktör analizine uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla kullanılmıştır. Büyüköztürk’e (2013-136) göre KMO katsayısının .60 tan büyük olması yeterlidir. Can’a (2013, 277) göre ise KMO katsayısının .5 ve .7 değerleri arasında olması örneklem sayısının yeterli, .7 ve üzeri değerlerin ise örneklem sayısının iyi olduğu anlamına gelmektedir. Analiz sonucunda KMO katsayısı .923 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuç örneklem büyüklüğünün faktör analizi için uygun olduğunu göstermektedir. Barlett’s Küresellik Testi sonucu ise anlamlı bulunmuştur, (p=.000; p<.001). Bu sonuç ölçeğin “benimseme” boyutunda verilerin normal dağılım gösterdiğini ve faktör analizi için uygun olduğunu ortaya koymaktadır.
İkinci aşamada verilere ilk önce Açımlayıcı Faktör Analizi (Temel Bileşenler Analizi) uygulanmış ve bu analiz sonucunda taslak veri toplama aracının gözlem öncesi görüşme faktöründe yer alan “Gözlem öncesi görüşme yeri ve saati için öğretmenle plan yapması” maddesi “benimseme” boyutunda .391 faktör yük değeri vermesi nedeniyle ölçekten çıkarılmıştır. Madde ölçekten çıkarıldıktan sonra faktör analizi tekrarlanmıştır.
İkinci faktör analizi sonuçlarına göre KMO değeri .924 olarak gerçekleşmiş ve Barlett’s Küresellik Testi de anlamlı çıkmıştır, (p=.000; p<.001). Bu aşamada faktör yük değeri .45’in altında herhangi bir maddeye rastlanmamıştır. Maddelerin faktör yük değerleri .629 ile .986 arasında değişmektedir. Açıklanan toplam varyans çizelgesi incelendiğinde ölçeğin öz değeri 1.00 ve üzerinde değer veren 12 faktörlü bir yapı ortaya koyduğu belirlenmiştir. Bu faktörlerin açıklanan toplam varyansı %77.23’dür. Analizlerde bu oranın toplam varyansın 2/3’ ü (%66) kadar veya üzeri olması beklenmektedir (Büyüköztürk, 2002, 479). Bu aşamada bu orana ölçeğin yedinci faktöründe (%68.05) ulaşıldığı görülmektedir. Ölçeğin döndürülmüş faktör analizi sonuçları incelendiğinde ölçekte sınıf gözlemi aşamasının ikinci maddesi olan “Öğretmenin derse zamanında girme konusundaki hassasiyetini gözlemlemesi” maddesinin hem üç hem de beşinci faktörlerde yüksek yük değeri verdiği ve bu yük değerleri arasındaki farkın .10’dan düşük olduğu tespit edilmiştir. Büyüköztürk’e (2013, 135) göre bu farkın en az .10 olması gerekmektedir. Maddenin üçüncü faktördeki yük değeri .460 iken, beşinci faktördeki yük değeri .539’dur. Her iki faktörde de yüksek yük değerine sahip bu madde ölçekten çıkartılmıştır. Aynı şekilde “Öğretmenin teknolojiyi sınıfta kullanma becerisini gözlemlemesi” ikinci faktörde .475, beşinci faktörde .521 faktör yük değeri vermesi nedeniyle ölçekten çıkarılmıştır.
Üçüncü faktör analizi sonuçları incelendiğinde ölçeğin KMO katsayısı .924, Barlett’s Testi ise anlamlı çıkmıştır, (p=.000; p<.001). Maddelerin faktör yük değerleri .630 ile .983 arasında değişmektedir. Ölçekte faktör yük değeri .45’in altında herhangi bir maddeye rastlanmamıştır. Öz değeri 1,00 ve üzeri olan toplam 17 faktör vardır. Bu faktörlerin açıklanan toplam varyansları %83.58’dir. Eşik değer olarak kabul edilen %66.00 ve üzeri değerlere (Büyüköztürk, 2002, 479) bu aşamada yedinci faktörde ulaşılmıştır. İlk yedi faktörün açıklanan toplam varyansı %68.33’dür. Analizde faktörler belirlenmeden önce “gösterme” boyutu için de Temel Bileşenler Analizi uygulanmıştır.
Ölçeğin “gösterme” boyutunda analiz öncesi 62 madde yer almıştır. Verilerin faktör analizine uygun olup olmadığını test etmek amacıyla Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Barlett’s Küresellik Testleri uygulanmıştır. Analiz sonucunda KMO katsayısı .970 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuç örneklem büyüklüğünün faktör analizi için oldukça iyi olduğunu göstermektedir. Kalaycı’ya (2008, 322) göre bu değerin .5’in üzerinde olması yeterlidir ancak oran ne kadar yüksekse veri seti faktör analizi yapmak için o kadar iyidir anlamına gelmektedir. Barlett’s Küresellik Testi sonucu ise anlamlı bulunmuştur, (p=.000; p<.05). Bu sonuç ölçeğin “gösterme” boyutunda verilerin normal dağılım gösterdiğini ve faktör analizi için uygun olduğunu göstermektedir.
İlk faktör analizi sonuçlarına göre “Derse öğretmenle birlikte girmesi” maddesi ölçeğin “benimseme” boyutunda .742 faktör yük değeri vermesine rağmen, “gösterme” boyutunda .433 faktör yük değeri vermesi nedeni ile ölçekten çıkartılmıştır. Ölçeğin bu boyutunda öz değeri 1.00 ve üzeri değer veren altı faktör yer almaktadır. Bu faktörlerin açıklanan toplam varyansları %77.49’dur. Ölçeğin döndürülmüş faktör analizi sonuçları incelendiğinde “Öğretmenin dili etkili kullanma becerisini gözlemlemesi” maddesi birinci faktörde .579, beşinci faktörde de .501 yük değeri vermesi ve faktör yük değerleri arasındaki farkın .10’dan küçük olması nedeni ile ölçekten çıkarılmıştır.
Döndürülmüş faktör analizi sonuçlarına göre “Öğretmenin öğrencilerle göz teması kurup kurmadığını gözlemlemesi” maddesi birinci faktörde .532, beşinci faktörde ise .503 yük değeri vermesi nedeniyle binişik madde olarak kabul edilmiş ve ölçekten çıkartılmıştır. “Gözlemlenecek dersin tarihi ve saatini öğretmenle birlikte belirlemesi” maddesi birinci faktörde .480, üçüncü faktörde ise .570 yük değeri vermesine rağmen aradaki farkın .10 değerine yakın olması ve maddenin ölçek açısından önemli kabul edilmesi nedenlerinden dolayı ölçekten çıkartılmamasına karar verilmiştir. “Gözlem amacını öğretmene açıklaması” maddesi birinci faktörde .476, üçüncü faktörde ise .545 değer vermesi nedeniyle binişik madde kabul edilmiş ve ölçekten çıkartılmıştır. “Öğretmenin soru sorma tekniklerini gözlemlemesi” ve “Öğretmenin grup çalışmaları yaptırıp yaptırmadığını gözlemlemesi” maddeleri de farklı faktörlerde yüksek yük değerlerine sahip olmaları nedeni ile ölçekten çıkarılmıştır. “Öğretmenin soru sorma tekniklerini gözlemlemesi” maddesi birinci faktörde .514, beşinci faktörde .608; “Öğretmenin grup çalışmaları yaptırıp yaptırmadığını gözlemlemesi” maddesi ise birinci faktörde .500, beşinci faktörde ise .526 yük değeri vermiştir. Bu değerler nedeniyle maddeler çıkartılmış ve verilere ikinci bir faktör analizi uygulanmıştır.
İkinci faktör analizinde KMO değeri .969 olarak hesaplanmış, Barlett’s Testi ise anlamlı bulunmuştur, (p=.000; p<.001). Veri setinde .45’ten düşük faktör yük değerine sahip madde bulunmamış ve faktör yük değerleri .659 ile .853 değerleri arasında değişmiştir. Bu aşamada öz değeri 1.00 ve üzeri değer veren beş faktör bulunmuş, bu faktörlerin açıklanan toplam varyansları ise %78.43 olarak gerçekleşmiştir. Faktör döndürme sonuçlarına göre “Öğretmenin sorduğu soruların bilgi, kavrama, uygulama vb gibi düzeyini gözlemlemesi” maddesi birinci ve beşinci faktörlerde .548 ve .514 değerlerini vermesi nedeniyle ölçekten çıkartılmıştır. Ölçekte yer alan “Öğretmenin, öğrenci sorularına doyurucu yanıt verip veremediğini gözlemlemesi” maddesi de birinci ve beşinci faktörlerde sırasıyla .545 ve .567 değer vermesi nedeniyle binişik madde olarak kabul edilmiş ve ölçekten çıkarılmıştır. “Öğretmenin ders sonunda değerlendirme soruları sorup sormadığını gözlemlemesi” maddesinin de farklı faktörlerde (1 ve 5) birbirine çok yakın değerler vermesi nedeniyle (.544-.567) ölçekten çıkarılmasına karar verilmiştir. Bu maddeler çıkartıldıktan sonra analiz tekrarlanmıştır.
Analiz sonuçlarına göre KMO değeri .970 bulunmuş ve Barlett’s Testi anlamlı çıkmıştır, (p=.000; p<.001). Analizde .45’ ten düşük faktör yük değerine sahip madde bulunmamış ve faktör yük değerleri .603 ile .845 arasında değişmiştir. Öz değeri 1.00 üzerinde dört faktör bulunmuş ve bu faktörlerin açıklanan toplam varyansı %76.89 olarak gerçekleşmiştir. Bu aşamada ilk faktörün açıklanan varyansı %64.17 olarak hesaplanmıştır. Faktör döndürme sonuçlarına göre “Gözlemlenecek dersin tarihi ve saatini öğretmenle birlikte belirlemesi” maddesinin iki faktörde birden yüksek yük değeri vermesine rağmen (faktör 1: .474; faktör 3: .557) ders denetimlerinde önemli bir müdür davranışı olarak kabul edilebileceği düşünülerek ölçekte yer almasına karar verilmiştir. Bu aşamadan sonra faktörlerin belirlenmesine geçilmiş ve analizler ölçeğin “benimseme” boyutunda yer alan veriler üzerinden gerçekleştirilmiştir.
İlk faktör analizi sonuçlarına göre KMO değeri .925 olarak hesaplanmış ve Barlett’s Testi sonucu anlamlı çıkmıştır, (p=.000; p<.001). “Gözlem sonrası görüşme zamanını öğretmene bildirmesi” maddesi .424 faktör yük değeri vermesine rağmen eşik değere yakın bir yük değerine sahip olması ve araştırma açısından önemli görülmesi nedenlerinden ötürü ölçekten çıkartılmamıştır. Analizde öz değeri 1.00 ve üzeri değer veren dokuz faktör tespit edilmiş ve bu faktörlerin açıklanan toplam varyansları %74.70 olarak gerçekleşmiştir. Faktör döndürme sonuçları incelendiğinde “Öğretmenleri mesleki gelişim fırsatları konusunda bilgilendirmesi” maddesi birinci ve yedinci faktörlerde yüksek yük değerleri vermesine rağmen (.616-.521) ölçek için önemli bir madde olarak kabul edilmiş ve ölçekten çıkartılmamıştır. “Öğretmenin, öğretim sürecinde karşılaştığı sorunlarla ilgili çözüm önerileri üretmesi” maddesi ise birinci ve yedinci faktörlerde .580 ve .579 değerleri vermesi ve iki değer arasındaki farkın .10’dan küçük olması nedeniyle (Can, 2013, 281) binişik madde kabul edilmiş ve ölçekten çıkartılmıştır. “Öğretmeni yeni öğretim yöntem ve teknikleri konusunda bilgilendirmesi” maddesinin birinci faktörde .517, yedinci faktörde ise .610 değer vermesine rağmen önemli fark olarak kabul edilen (Bayram, 2009, 205; Büyüköztürk, 2013, 135) eşik değere (.10 ve altı) yakın bir değer vermesinden dolayı ölçekte yer almasının uygun olacağına karar verilmiştir. Yine aynı şekilde birinci ve yedinci faktörlerde göreli yüksek değer veren (.463-.531) “Gözlem verilerini öğretmenle yüz yüze paylaşması” maddesine de ölçekte yer verilmiştir. Faktör döndürme sonuçlarına göre iki faktörde (1 ve 7) birbirine çok yakın değer veren (.553-.583) “İyi örnekleri öğretmene sunması” maddesi ölçekten çıkartılarak analiz tekrarlanmıştır.
İkinci faktör analizi sonuçlarına göre ölçeğin KMO değeri .924 olarak hesaplanmış, Barlett’s Testi sonucu ise anlamlı bulunmuştur, (p=.000; p<.001). “Gözlem sonrası görüşme zamanını öğretmene bildirmesi” .45’in altında bir faktör yük değeri vermesine rağmen (.420) bu aşamada ölçekte yer almasına karar verilmiştir. Faktör döndürme sonuçlarına göre binişik maddeye rastlanmamıştır. Diğer maddelerin faktör yük değerleri .541 ile .986 arasında değişmektedir. Eşitlikler tablosunda öz değeri 1.00 ve üzerinde dokuz faktörün açıklanan toplam varyansları %74.54 olarak hesaplanmıştır. Faktör döndürmesi sonucunda birden fazla faktörde birbirine yakın ve düşük değer veren (faktör 1:.313, faktör 2: .333, faktör 3: .344 ve faktör 5: .334) “Öğrencilere soruları cevaplamaları için verilen sürenin yeterliliğini gözlemlemesi” maddesi ölçekten çıkartılarak analiz tekrarlanmıştır.
Analiz sonucunda eşitlikler tablosunda öz değeri 1.00 ve üzeri değer veren faktör sayısının sekize düştüğü saptanmıştır. Bu sekiz maddenin açıklanan toplam varyansı %73.02’dir. Analiz sonucunda faktör yük değeri .419 olarak hesaplanan “Gözlem sonrası görüşme zamanını öğretmene bildirmesi” maddesi bu aşamada ölçekten çıkarılmıştır ve analiz tekrarlanmıştır.
Faktörlerin belirlenmesi aşamasında gerçekleştirilen dördüncü faktör analizi sonuçlarına göre faktör yük değeri .45’ten küçük maddeye rastlanmamıştır. Maddelerin faktör yük değerleri en düşük .563, en yüksek .985 olarak gerçekleşmiştir. Eşitlikler çizelgesinde öz değeri 1.00 ve üzeri sekiz faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerin açıklanan toplam varyansları %73.70 olarak hesaplanmıştır. Eşitlikler çizelgesinde sekiz faktör bulunmasına rağmen faktör döndürme sonrasında sekizinci faktörde herhangi bir madde yer almamıştır. Faktör döndürme sonuçlarına göre ilk faktörde 13, ikinci faktörde 10, üçüncü faktörde sekiz, dördüncü faktörde yedi, beşinci faktörde beş, altıncı faktörde dört ve yedinci faktörde iki madde yer almıştır. Yedinci faktörde yer alan iki maddenin tutarlı bir faktör oluşturup oluşturmadığını çözümlemek amacıyla ilk önce bu iki maddenin arasındaki korelasyon incelenmiştir. Faktör oluşturabilmeleri için bu korelasyonun yüksek olması (.30’dan büyük) beklenmektedir, (Altunışık, Coşkun, Bayraktaroğlu ve Yıldırım, 2007, 229). Bu iki madde arasındaki korelasyonun .945 olarak gerçekleştiği ve yüksek bir korelasyon değeri verdiği belirlenmiştir. Bu aşamadan sonra bu faktörün diğer faktörlerle olan korelasyonu incelenmiştir. Bir faktörün ayrı bir faktör olarak kabul edilebilmesi için diğer faktörlerle olan korelasyonunun düşük olması gerekmektedir, (Altunışık, Coşkun, Bayraktaroğlu ve Yıldırım, 2007, 236). Oysa yedinci faktörün altıncı faktörle olan korelasyonunun .782 gibi yüksek bir değer verdiği saptanmıştır. Bu nedenle yedinci faktörde yer alan “Öğretmenin başvurduğu farklı öğretim yöntemlerini belirlemesi” ve “Görüşmeyi gözlemden sonra en fazla üç gün içerisinde gerçekleştirmesi” maddeleri ölçekten çıkartılarak analiz tekrar yapılmıştır.
Gerçekleştirilen beşinci faktör analizi (temel bileşenler analizi) sonuçlarına göre ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin Testi sonucu .931 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuç verilerin faktör analizine uygun olduğunu göstermektedir (Can, 2013, 277). Ayrıca Barlett’s Küresellik Testi sonucu anlamlı çıkmıştır, (p=.000; p<.001). Ölçeğin Cronbach’s Alpha Güvenirlik katsayısı .969 olarak hesaplanmıştır. Eşitlikler çizelgesinde açıklanan toplam varyans sonucu incelendiğinde öz değeri 1.00’dan yüksek olan yedi faktör bulunduğu, bu yedi faktörün açıklanan toplam varyansının ise %72.63 olduğu, faktör döndürme işleminden sonra maddelerin altı faktör altında toplandığı ve bu altı faktörün açıklanan toplam varyansının %70.34 olarak ortaya çıktığı saptanmıştır. Büyüköztürk (2013, 135) faktörlerin açıklanan ortak varyansının .66’dan yüksek olmasının iyi bir sonuç olduğunu ifade etmektedir. Bu nedenle elde edilen toplam varyans yüzdesinin ölçeğin yapı ve kapsam açısından iyi bir ölçek olduğunu ortaya koyduğu ileri sürülebilir. Faktör analizi sonucunda Lise Müdürleri Sınıf Gözlemi Ölçeğinde yer alan maddelerin altı faktör altında toplandığı belirlenmiştir. Bu faktörler, faktörler altında yer alan maddelerle ortaya konulan davranışlar temel alınarak danışman öğretim üyesinin de fikirleri alınarak şu şekilde adlandırılmıştır: Faktör 1: “ders gözlem stratejisinin belirlenmesi”, faktör 2: “gözlem öncesi görüşme”, faktör 3: “öğretmenin öğretim becerilerinin gözlenmesi”, faktör 4: “öğretimi etkileyen faktörlerin gözlenmesi”, faktör 5: “gözlem sonrası görüşmenin planlanması” ve faktör 6: “gözlem sonrası görüşme”.
Analiz sonucunda Faktör 1 altında toplam dört madde yer almaktadır. Maddelerin faktör yük değerleri .710 ve .797 arasında değişmektedir. Madde toplam korelasyon değerleri ise en düşük .522, en yüksek .676 olarak hesaplanmıştır. Faktörün öz değeri 1.563, açıklanan varyansı ise %3.325’dir.
İkinci faktör altında yer alan maddelerin faktör yük değerleri .662 ve .784 arasında değişmektedir. Bu sonuçlara göre “faktör 2: gözlem öncesi görüşme” altında yer alan maddelerin faktör yük değerlerinin bu araştırmada eşik değer olarak kabul edilen .45 değerinden oldukça yüksek olduğu ileri sürülebilir. Madde-toplam korelasyon değerleri ise .511 ve .633 değerleri arasındadır. Faktörde yer alan maddelerin faktör yük değerlerinin ve madde-toplam korelasyonlarının oldukça yüksek olduğu iddia edilebilir. Faktörün öz değeri 3.286, açıklanan varyansı ise %6.991 olarak hesaplanmıştır. Bu değerle faktör 2, ölçeğin toplamında yer alan değişkenliğin %6.991’ini açıklamaktadır.
Faktör 3 altında yer alan maddelerin faktör yük değerlerinin .636 ve .812 değerleri arasında değiştiği gözlenmektedir. Bu anlamda maddelerin faktör yük değerlerinin oldukça yüksek olduğu ileri sürülebilir. Can (2013, 269) bir maddenin ölçekte kalabilmesi için faktör yük değerinin .45 olmasının yeterli olduğunu, hatta faktör yük değerleri .30 olan maddelere bile ölçeklerde yer verilebileceğini belirtmektedir. Madde-toplam korelasyonları incelendiğinde ise maddelerin tümünün değerlerinin .45’ten yüksek olduğu saptanmıştır. “Faktör 3: öğretmenin öğretim becerilerinin gözlenmesi” altında yer alan maddelerin madde toplam korelasyonları .567 ile .738 değerleri arasında değişmektedir. Eşitlikler çizelgesi incelendiğinde faktörün öz değerinin 3.884, açıklanan varyansının ise %8.264 olduğu gözlenmektedir.
Faktör 4 altında yer alan maddelerin faktör yük değerlerinin .537 ve .830 arasında değiştiği gözlenmektedir. Madde-toplam korelasyon değerleri ise .487 ve 713 değerleri arasında değişmektedir. Bu bağlamda maddelerin faktör yük ve madde-toplam korelasyon değerlerinin oldukça yüksek olduğu ileri sürülebilir. Faktörün öz değeri 2.570 ve açıklanan varyansı ise %5.469 olarak hesaplanmıştır. Faktör 4, ölçekte yer alan toplam değişkenliğin %5.469’unu karşılamaktadır.
Faktör 5 altında yer alan maddelerin faktör yük değerleri .565 ve .771 arasında değişmektedir. Madde-toplam korelasyon değerleri ise en düşük .513, en yüksek .580 olarak hesaplanmıştır. Faktörün öz değeri 1.808, açıklanan varyansı ise %3.874’tür.
maddelerin faktör yük değerlerinin .601 ile .769 arasında değiştiği gözlenmektedir. Bu değerlerin araştırmada eşik değer olarak alınan .45 değerinin oldukça üstünde olduğu ileri sürülebilir. Maddelerin madde-toplam korelasyonlarının tamamının da .30 değerinden yüksek olduğu saptanmıştır. Madde-toplam korelasyon değerleri .556 ile .725 değerleri arasında değişmektedir. Eşitlikler çizelgesi incelendiğinde faktörün öz değerinin 19.951 olduğu gözlenmektedir. Bu değerle “faktör 6” öz değeri en yüksek faktördür. Faktör 6’nın açıklanan varyans değeri %42.449 olarak hesaplanmıştır. Bu değer faktör 6’nın, ölçeğin toplamında yer alan değişkenliğin yaklaşık olarak yarısını tek başına karşıladığını ortaya koymaktadır.
Ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin Testi sonucu .931, Barlett’s Küresellik Testi sonucu .000, açıklanan toplam varyans %70,344 ve Cronbach Alpha değeri .969 olarak hesaplanmıştır.
Kullanılan Araştırmalar
scholar.google.com.tr